Her toplumun çocuk yetiÅŸtirme gâyesi farklıdır. Meselâ, Yahudiler içinde bulundukları toplumda ve dünya üzerinde varlıklarını sürdürebilmek için kurnazlık, giriÅŸkenlik ve esneklik gibi insan münasebetlerinde üstünlük saÄŸlayan niteliklere önem vermiÅŸ ve çocuklarını bu niteliklere sahip olacak ÅŸekilde yetiÅŸtirmiÅŸlerdir. Kırsal kesimde yaÅŸayanlar ise; çocukları tabiatla baÅŸedebilecek ve tabiî ÅŸartlara kolayca uyum saÄŸlayabilecek nitelikte yetiÅŸtirmeyi yeÄŸlemiÅŸlerdir. SavaÅŸçı milletler ise; yiÄŸitlik, baÄŸlılık ve özveri gibi özellikleri kazanılması gereken en yüce deÄŸerler olarak görmüÅŸlerdir.

Türkiye'de genel olarak ailelerin çocuk yetiÅŸtirmede ön plânda deÄŸer verdiÄŸi vasıflar arasında anne-babanın sözünü dinleme, kibar ve uysal olma, insanlara sevgi gösterme ve onlarla iyi anlaÅŸma gibi sosyal davranışlar yer alır. Bunların yanında çocuklarda olması istenen diÄŸer vasıflar, zihnî yönden geliÅŸme, millî, ahlâkî, kültürel deÄŸerlere baÄŸlı olma, hür düÅŸünme, düÅŸündüÄŸünü rahatça ifade edebilme, dürüst ve sorumluluk sahibi olmaktır.

Bazı aileler okul öncesi dönemde daha çok çocuÄŸun öÄŸrenmeyle ilgili yönünün geliÅŸmesine önem verirler. Çabucak sayı saymayı öÄŸrenmesi, renkleri ayırt etmesi, belli kavramları ve isimleri öÄŸrenmesi gibi. Aslında bu, insanın sadece bir yönüdür. Halbuki, çocuk eÄŸitimi bir bütün olarak ele alınmalıdır. Sadece çocuÄŸun zekâsının geliÅŸmesine önem vermek, diÄŸer yönlerinin geliÅŸmesiyle saÄŸlanacak faydaların gözden kaçmasına sebep olmaktadır. Meselâ, çocuÄŸun kendine olan güven eksikliÄŸi, entelektüel konularda ilerleme konusunda motivasyon eksikliÄŸine yol açabilir ve bu da neticede zekâ puanının, okul baÅŸarısının düÅŸmesine ve ileriki hayatında baÅŸarısızlığa sebep olur. Bundan dolayı, bu yaÅŸta çocuklar belli ÅŸeyleri öÄŸrenme ve ezberlemeye zorlanmamalı, diÄŸerleriyle yarıştırılmamalı ve kıyaslanmamalıdır.

Çocukta özgüven, inisiyatif kullanma ve bağımsız haraket edebilme duygusunun geliÅŸebilmesi için yakın sosyal çevresinin ve en baÅŸta annesinin desteklemesi gerekir. EÄŸer çocuk bir okul öncesi eÄŸitim kurumuna devam ediyorsa; bu destek, kurum ve aile iÅŸbirliÄŸiyle saÄŸlanabilir. EÄŸer böyle bir kurumdan yararlanılmıyorsa, çocuklara uygulanacak program hakkında annelere destek saÄŸlanabilir. Ancak ülkemizde böyle bir uygulama yoktur.

Sadece bazı kurumların düzenlediÄŸi seminerlere katılarak, radyo ve televizyonda yayınlanan programları takip ederek sistematik olmasa da belli ölçüde çocuÄŸa nasıl davranılacağı hususunda bilgi edinmek mümkündür. Ancak bunlar bir eÄŸitim programı olarak düÅŸünülemez.

Çocuk üç yaşına geldikten sonra, yeni ÅŸeyler deneyebilmek için yaşıtları ve daha büyük çocuklarla birlikte oynama ihtiyacı duyar. Bir arkadaşıyla oyun kurma ve arkadaşı tarafından reddedildiÄŸinde hayal kırıklığını kaldırabilmesi için gerekli biyolojik altyapı üç yaşına doÄŸru olgunlaşır. Yine üç yaÅŸ civarına doÄŸru çocuklar evden bir süre uzakta kalmayı taşıyabilecek olgunluÄŸa ulaşır.

Kurumda her ÅŸey onların ihtiyaçlarına göre düzenlendiÄŸinden, kendilerine rahatça oyun arkadaşı bulabilir, baÅŸka arkadaÅŸlarıyla oynarken güçlerini ölçer; yapabilmeyi, baÅŸarabilmeyi yaÅŸar; bireyle uzun süre meÅŸgul olma alışkanlığı kazanır. Birlikte oynarken kuralların önemini ve deÄŸiÅŸtirilebilirliÄŸini kavrar; birbirini gözetmenin, yardımlaÅŸmanın lüzumunu anlar.

BaÅŸkasının elindeki cazip oyuncaÄŸa her zaman ulaÅŸamayabilir, böylece tahammül etmeyi öÄŸrenir. Kendi haklarını korumayı öÄŸrenirken, baÅŸkalarının hakkını gözetmeyi ve paylaÅŸmayı öÄŸrenir. ArkadaÅŸlarına bakarak kendi kendine yeme, kendi iÅŸini kendi görme alışkanlıkları edinir.

Toplumsal kurallarla çevrili bir ortamda özgür davranmayı baÅŸarır. Kendini anlatma kabiliyeti artar, dil daÄŸarcığı zenginleÅŸir. Kurum çekingen ve sıkılgan çocukların daha giriÅŸken, daha bağımsız ve özgüvenli olmalarını saÄŸlar. DiÄŸer yandan çok şımartılmış ve hiç dizginlenmemiÅŸ çocuklar bu kurumlarda daha az bencil ve daha çok toplumsal olmayı öÄŸrenirler.

Sonuç olarak, çalışan anneler mesai saatlerinde çocuklarının bakımını bir baÅŸkasına vermektedir. Önemli olan sadece çocuÄŸun bakımı deÄŸil, eÄŸitimidir. Bunun için aile yanında bakım yerine güvenilir ve kaliteli okul öncesi eÄŸitim kurumlarını tercih etmeleri çocuÄŸun her türlü geliÅŸimi açısından daha doÄŸru bir karardır.

Çalışmayan annelerin de bu tür kurumlara ihtiyacı vardır. Çevrenin "bir çocuÄŸa bakamadın mı" gibi suçlama ve yargılamalarının ve kendini "çocuÄŸuna karşı sorumsuz bir anne" gibi görme yanlışlığına düÅŸmenin bir anlamı yoktur. Çocuk yaşıtları arasında oynayarak, belli bir disiplin, belli ölçüde özgürlük ve yeterince sevgiyle geliÅŸir. Önemli olan çocukla gün boyu beraber olmak deÄŸil, onbeÅŸ-yirmi dakika da olsa bütün ilgi ve dikkatini ona vererek onu sevmek ve ihtiyaçlarını karşılamaktır. Bunun için de yeterince zamanınız ve özleminiz olacaktı

Prof.Dr. Harun AVCI