Allah'ın iradesi ve takdiri olarak tanımlanmayan ve görülmeyen ÅŸans faktörünün mahiyetini ortaya koyma sadedinde buraya kadar anlatılanlar, aynı zamanda 20.asrın baÅŸlarında yazılan Mesnevi-i Nuriye'deki, "Ä°nkâr ve küfr yolunda nihayetsiz zorluk, iman yolunda hadsiz kolaylıklar vardır. Küfür ve inkâr yolunda hayatı açıklamak ve anlamlandırmak, buzlar üzerinde yürümeye benzer." ifadelerini de daha iyi anlamamıza vesile olacaktır.

Åžans faktörüne dayandırılan ve Allah'ı iÅŸin içine katmadan canlıların ortaya çıkışını ve çeÅŸitliliÄŸini açıklamaya yönelik evrim teorisi karşısında, tarafsız bir matematikçi ÅŸunu söylemek zorunda kalacaktır: "Aklımı çıkarıp atmadığım sürece, ben bu açıklama tarzını kabul edemem. Hayatın Yaratıcısı, ne yaptığını çok iyi bilen Âlîm, Hakîm ve her ÅŸeye Kadir bir Zât olabilir." Aklı selim sahibi bir matematikçi, çöldeki deve izine düz bir yorum getiren cahil bedevi ile aynı sonuca varacaktır: "Bir yerdeki deve tersi, devenin varlığına iÅŸaret eder. Yoldaki ayak izleri oradan bir yolcunun geçtiÄŸini gösterir. Aynen öyle de, bütün yıldızlarıyla ÅŸu koca sema, vadileriyle ve daÄŸlarıyla, ÅŸu yeryüzü ve dalgalarıyla deniz, hepsi tek tek ve birlikte, Kadir, Hakîm, Rahman ve Rahim olan bir Zât'a iÅŸaret eder."

 Mustafa TEMÄ°Z