EÄŸer anne-baba çocuÄŸun isteÄŸini duymazlıktan ve görmezlikten gelirse, çocukla ebeveyn arasındaki iliÅŸki giderek kötüleÅŸir ve sonunda kopma noktasına gelir. Oysa, etkin dinleme metodunu kullanan anne-baba çocuÄŸun duygularını ve iletinin ne anlama geldiÄŸini anlamaya çalışır, sonra bunun doÄŸruluÄŸunu sınamak için kendi sözcükleriyle anladığını geri iletir. Burada dinleyici (ebeveyn), karşıdakinin (çocuÄŸun) söyledikleri hakkındaki deÄŸerlendirmesini, önerisini, görüÅŸünü ona bildirmez ve soru sorma gibi kendinden bir ÅŸey eklemez.

Yalnızca gönderenin iletisinden anladığını geri iletir, duygu, düÅŸünce ve yorumları kendine kalır. Meselâ, çocuk akÅŸam yemeÄŸinde, "bu akÅŸam yemek yemek istemiyorum" dediÄŸinde, anne-baba, "haydi hemen gel, üç öÄŸün yemek yemen lâzım, ne yediÄŸimizi gör" gibi emir ve mantıkla inandırma yoluna gidebilir. Çocuk, "öÄŸle yemeÄŸinde çok yedim, hiçbir ÅŸey yemeyeceÄŸim" diyerek tavır koyduÄŸunda, "hemen masaya gel!" emriyle karşılaşırsa, "aç deÄŸilim, masaya da gelmek istemiyorum!" deyip inatçı tavrını sürdürebilir. Bu durumda anne-baba çocuÄŸun esas sıkıntısını asla anlayamaz.

Bunun yerine etkin dinleme yöntemi kullanılırsa, "bu akÅŸam yemek yemek istemiyorum" ifadesine karşı, "bu akÅŸam yemek yemek istemiyorsun" dendiÄŸinde, çocuk "evet, midem sanki düÄŸümlenmiÅŸ gibi" diyebilir. Dinleyici "bugün gerginsin" diyerek etkin dinlemeyi sürdürürse, çocuk "gergin deÄŸilim, çok korktum" deyip duygusunu açmaya baÅŸlar. Dinleyici "bir ÅŸeyden çok korkmuÅŸsun" deyip duygusunu anladığını iletirse, "evet, bugün arkadaşım aradı ve konuÅŸmak istemediÄŸini söyledi, çok ciddiydi, her zamanki gibi deÄŸildi" diyerek yemek yemek istememesinin arkasındaki asıl sebebi ortaya koyar ve duygularını açar.

Etkin Dinleme Ne SaÄŸlar?

Sıkıntı veren duygular bastırılarak, baÅŸka ÅŸeyler düÅŸünülerek yok edilemezken, açıkça dile getirildiklerinde yok olurlar. EriÅŸkin insanlar bile, sıkıldıklarında veya darda kaldıklarında, çare üretmekten aciz olsa da kendini dinleyen kiÅŸilere içini dökerler. Kendisinin dinlenmesi kiÅŸiye büyük bir rahatlık verir. Aynı ÅŸekilde, etkin dinleme, çocukların duygularının keÅŸfedilmesine ve sıkıntı kaynağı olan duyguların boÅŸalımına yardım eder.

Etkin dinleme, anne-baba-çocuk arasında sıcak bir iliÅŸki geliÅŸtirir. DinlenildiÄŸini, anlaşıldığını bilen çocukta karşı tarafı sevme duygusu artar. Benzer duygular anne-babada da uyanır. Böylece iki taraf arasında daha derin bir yakınlık ve daha derin karşılıklı sevgi-saygı doÄŸar. Etkin dinleme çocuÄŸun problemlerinin çözümünü kolaylaÅŸtırır. Çocuk içini döker, problemlerini paylaşır, dinleyici de ona yardımcı olur.

Çünkü anne-baba çocuÄŸu dinliyorsa, çocuk da onları dinlemeye ve onların düÅŸüncelerini almaya yatkın olur. Uzmanlar, çocukların kendilerini dinlemediÄŸinden yakınan anne-babalarla, "çocuklarını dinlemedikleri konusunda bahse girebilirsiniz" demektedirler. DiÄŸer yandan etkin dinleme sayesinde çocuk, problemini kendi kendine analiz etmeye, onun üzerinde düÅŸünmeye ve çözüm bulmaya yönelir.

Etkin dinlemenin kullanılabilmesi için anne-babanın çocuÄŸun söylediÄŸini duymak istemesi, onu dinlemek için zaman ayırması, o anki probleme gerçekten yardımcı olmak istemesi, onun duygularını, kendisininkinden farklı olmasına raÄŸmen kabul edebilmesi, çocuÄŸun duygularını tanıyıp onunla baÅŸ edebileceÄŸine güvenmesi, duyguların deÄŸiÅŸebileceÄŸini bilmesi ve çocuÄŸu, kendisinden farklı kendine has duygu ve düÅŸünceleri olan bir birey olarak görebilmesi gerekir.

EÄŸer anne-baba çocuÄŸu dinlerken kendi duygularını askıya alamayacaksa, kendini onun yerine koyamayacaksa, dünyayı onun gördüÄŸü gibi göremeyecekse, gerekirse kendini deÄŸiÅŸtiremeyecekse, etkin dinleme gerçekleÅŸmez. Onun yaptığı, yapmacık bir hareketten öteye geçmez.

Anne-baba-çocuk arasındaki her iliÅŸki veya her durum etkin dinlemeyi gerektirmez veya etkin dinleme için uygun zaman olmayabilir. Etkin dinlemenin en uygun zamanı, çocuÄŸun ihtiyacının veya isteÄŸinin yerine gelmediÄŸi, yani çocuÄŸun problemi olduÄŸu zamanlardır. Arkadaşı ve kardeÅŸiyle geçinemediÄŸi, dersleri ve ödevleri zor geldiÄŸi, bir konuda karar veremediÄŸi, birisine kızdığı, mutsuz olduÄŸunu hissettiÄŸi anlar gibi.

Hemen hemen bütün çocuklar bu tür problemlerle karşılaşırlar. Genellikle anne-baba çocukların problemlerini üstlenmeye yatkındırlar. Oysa yapılması gereken ÅŸey, probleme çocuÄŸun sahip çıkmasına izin vermek, ona problemini çözebileceÄŸine dair güven vermektir. Etkin dinleme, çocuÄŸun probleminin çözümünde ilk adımı oluÅŸturur; yani duygular açıklanır ve problem tanımlanır.

Artık ev, çocukların problemlerinin konuÅŸulduÄŸu bir ortama dönüÅŸür. Çocuklar daha önce anne-babalarına açamadıkları problemlerden söz etmeye baÅŸlarlar. Bu ilk adımdan sonrasını genellikle kendileri getirir ve kendi çözümlerini bularak, problemin üstesinden gelirler.