Geometrinin evrimi her zaman ilgimi çok çekmiÅŸ bir konu. Eski Yunan'da Öklid tarafından temelleri kurulan bu matematik dalı 2500 yıl boyunca neredeyse hiç deÄŸiÅŸmeden yerinde durmuÅŸken, 19. yüzyılda ansızın büyük bir evrim geçirdi.
Aslında bu evrimi ve nedenlerini ayrıca uzun uzun yazmam gerek ama bu hafta, geçen haftadan baÅŸladığım postmodernist bilim tezleri konusunu sürdürürken ansızın Öklid'e ihtiyaç doÄŸdu. 

Önce hatırlatma: Alan Sokal isimli bir fizikçi, Amerikalı postmodernistlerin favori dergilerinden Social Text adlı bir
dergiye ünlü Fransız düÅŸünürlerin görüÅŸlerinin fizik bilimi tarafından da desteklendiÄŸine dair bir dizi zırvalıktan oluÅŸan uzun bir makale göndermiÅŸ ve bu makalesi dergide yayımlanmıştı. Sokal hemen yaptığı ÅŸakayı açık etmiÅŸ, postmodernistleri çok zor durumda bırakmıştı.

Bu ÅŸakanın sonrasında baÅŸlayan (ve hâlâ daha da bitmemiÅŸ bulunan) geniÅŸ tartışmada postmodernistlerin bilimin bir 'sosyal-kültürel yapı' olduÄŸunu öne süren tezlerini geçen hafta aktarmıştım. Bu hafta, Fransız
'baba'lardan olup Türkiye'de de çok müridi olduÄŸunu bildiÄŸimiz Jean Baudrillard'dan bir alıntıyla baÅŸlamak istiyorum.
Baudrillard, bir makalesinde 'modern savaÅŸların Öklid-dışı uzayda geçtiÄŸini' söylüyor.

Ne demek bu?
Önce Öklid'i anlatayım ki, oradan Öklid-dışına varabilelim. Uzun izahata geçmeyeceÄŸim, Öklid, hepimizin ortaokul ve liselerde öÄŸrendiÄŸimiz geometrinin kurallarını koyan kiÅŸidir. Bunları bir dizi 'aksiyom'la belirlemiÅŸtir. (Meraklısına not, aksiyom ispatına gerek olmayan "doÄŸru'lara matematikte verilen isim. Bütün matematik böyle bir dizi aksiyom üzerine kuruludur.)  Öklid'in 5 'aksiyom'u ÅŸöyleydi: 1. Aynı ÅŸeye eÅŸit olan ÅŸeyler eÅŸittir. 2. EÅŸit ÅŸeylere eÅŸit çokluklar eklenirse sonuç yine eÅŸittir. 3. EÅŸit ÅŸeylerden eÅŸit çokluklar çıkarılırsa sonuç yine eÅŸittir.
4. Birbiriyle çakışan ÅŸeyler birbirine eÅŸittir. 5. Bütün, parçalarından büyüktür.
Bu ispatlanmasına gerek olmayan aksiyomlardan  Öklid bir dizi 'postüla' çıkardı. Bunlar daha tanıdık gelecek:
1. Ä°ki noktadan bir doÄŸru geçer. 2. Ä°ki nokta arasındaki sürekli doÄŸru sonludur. 3. Bir noktadan eÅŸit uzaklıktaki noktaların geometrik yeri çemberdir.

4. Tüm dik açılar birbirine eÅŸittir. Vb.  Öklid postülalarından biri de paralellerle ilgiliydi. Ä°lgiliydi ama bir tek bu postüla hep sorunluydu, çünkü aksiyomlardan bunu çıkarsamak tam olarak mümkün deÄŸildi.
Bir paralel sonsuza kadar paralel kalmak zorunda mıydı? 19. yüzyılda çeÅŸitli matematikçiler, paralelin çizgilerinin birbirine yakınlaÅŸabileceÄŸi ya da uzaklaÅŸabileceÄŸini düÅŸünmeye baÅŸladılar.
Ä°ÅŸte Öklid-dışı geometri ve 'Öklid-dışı uzay'lar böyle geliÅŸtirildi.  Peki ama Baudrillard'ın 'modern savaşın Öklid-dışı uzayda geçtiÄŸini' söylemesi ne anlama geliyor?  ben de, aynen fizikçi Alan Sokal gibi bu sözlerin ne anlama geldiÄŸini bir türlü çözemedim. 'Åžiirsel anlatım özgürlüÄŸü' diyeceÄŸim ama okuduÄŸum metin Baudrillard'ın bir ÅŸiiri deÄŸil, 'bilimsel' bir metni.
Alan Sokal, hepimiz adına Gilles Deleuze, Jacques Derrida, Felix Guattari, Luce Irigaray, Jacques Lacan, Jean-Francois Lyotard, Michel Serres, Julia Kristeva ve tabii ki Jean Baudrillard'ın 'bilimsel' metinlerini taramış, yukarıda sözünü ettiÄŸim türden aslında hiçbir anlama gelmeyen bir
sürü cümle saptamış.
Sokal'ın bulduÄŸu bütün cümleler ya matematiksel ya da fizikle ilgili terimleri, kavramları içeriyor ve Sokal'ın tespitine göre bu kavramlar çoÄŸu zaman ya yanlış biçimde ya da hakkında hiçbir açıklama yapılmaksızın öylece kullanılıyorlar.

05.05.2002

Kaynak: Radikal