header image
Matematik Alimleri arrow Laplace (1749 - 1827)
Laplace (1749 - 1827) Yazdır E-Posta

laplace

 "DoÄŸanın tüm olayları birkaç deÄŸiÅŸmeyen kanunun matematik sonuçlandır" diyen Marquis Pierre-Simon de Laplace, 23 Mart 1749 günü bir köylü çocuÄŸu olarak dünyaya geldi. Ailesi, Fransa'nın Calvados ilinin Beaumont-en-Auge Kasabasında yaşıyordu. Laplace'ın ilk çocukluk yılları hakkında çok az ÅŸeyler biliniyor. Onun çocukluÄŸunu ve gençliÄŸini saran karanlık yılları, kendini BeÄŸenen davranışlarından ileri geliyordu. Kökeninin fakir bir köylüden geliÅŸi onun yüzünü kızartır ve sürekli onu gizlemek için elinden geleni yapardı.

Kısaca, bir köylü çocuÄŸu olarak doÄŸmadı ve kendini beÄŸenen birisi olarak ölmedi cümlesi ile yaÅŸam öyküsü özetlenebilir. Her ne duyguysa, Laplace köylü olması ve ailesinin fakir olmasından bir aÅŸağılık duyardı. Tüm yaÅŸamı boyunca bu duygu ve düÅŸünceden kendisini kurtaramadı. Bu da onun zayıf bir yanıydı.


          Laplace, ilk yeteneÄŸini köy okulunda gösterdi. Bu baÅŸarısı zengin komÅŸularının sıcak dikkatini çekti. Zengin komÅŸularını görmesi belki yukarıda sözünü ettiÄŸimiz duyguları daha küçük çocukken ÅŸuur altına alıp baskı kurmuÅŸ olabilir düÅŸüncesi akla gelmektedir. Ä°lk baÅŸarılarını, teolojik tartışmalarda elde ettiÄŸi söylenir.


          Laplace, kendisini çok erken matematiÄŸe verdi. O zaman Beaumont'ta askeri bir okul vardı. Laplace bu okula devam ediyordu. SöylendiÄŸine göre, Laplace sonraları bu okulda bir süre matematik dersleri okutmuÅŸtur. Yine bir söylentiye göre, onun matematik yeteneÄŸinden çok daha fazla hafıza yeteneÄŸinin olduÄŸu kanaati vardır. Bundan dolayı, Laplace on sekiz yaşına gelince zengin koruyucularının tavsiye mektuplarıyla Paris'in yolunu tuttu. Kendisinin yüksek yeteneÄŸini biliyor, fakat bunda hiç ÅŸiÅŸme ve bir abartma göstermiyordu. Genç Laplace, kendine tam bir güven içinde Paris'e matematik dünyasını fethetmek için geldi.


          Paris'te doÄŸru d'Alembert'in evine gitti. Tavsiye mektuplarını gönderdi. Fakat kabul edilmedi. D'Alembert, büyük ve kuvvetli kimselerin önerilerinden baÅŸka bir varlıkları olmayan kimselerle uÄŸraÅŸmıyordu. Laplace, övmeye deÄŸer bir anlayışla her ÅŸeyi hissetti. Eve döndü ve d'Alembert'e mekaniÄŸin temel kuralları üzerine bir mektup yazdı. Böylece, oynadığı oyunda baÅŸarılı olmuÅŸtu. D'Alembert'in onu görmek için gönderdiÄŸi çaÄŸrı yazısında ÅŸöyle yazıyordu. "Bayım, görüyorsunuz ki öneri mektuplarına hiç deÄŸer vermiyorum. Sizin bu tür övgü mektuplarına hiç gereksinmeniz yok. Siz kendi kendinizi daha iyi tanıttınız. Bu bana yeter. Size yardım etmek bana bir borç olsun." Birkaç gün sonra Laplace, d'Alembert'in sayesinde Paris'teki askeri okula matematik öÄŸretmeni olarak atandı. Ä°ÅŸte bu sırada Laplace, Newton'un genel çekim kanununun güneÅŸ sistemine uygulaması adlı büyük eserini verdi.


          Astronom matematikçi olduÄŸu için, kendisine Fransız Newton'u denmiÅŸtir. Olasılıklar kuramının kurucusu gözüyle bakılabilir. "Bildiklerimiz çok deÄŸil, bilmediklerimiz çoktur" sözüyle alçak gönüllülüÄŸünü göstermiÅŸtir. MatematiÄŸe önem vermediÄŸini, ÅŸöhret ve ün için deÄŸil de kendi arzularını yenmek için matematikle uÄŸraÅŸtığını söyler. Dahi kimselerin buluÅŸlarını veya yaÅŸayışlarını incelemek ve kendisini onların yerine koyarak engelleri aÅŸmak düÅŸüncesindedir.


          Yaptığı çalışmaların tümünün kendisine ait olduÄŸunu ileri sürer. Bu söz doÄŸru deÄŸildir. ÖrneÄŸin, yazdığı "Gök MekaniÄŸi" adlı ÅŸaheserinde, gelecek kuÅŸaklara bunu, ben yarattım gibi bir izlenimi vermeyi ustalıkla kullanmıştır. DiÄŸer matematikçilerden aldıklarına kaynak vermez, kendine yarayan ve dışarıdan aldığı ÅŸeyleri kendine mal etmeyi çok kurnazca becerirdi. Gök MekaniÄŸi için gereken analiz bilgilerini Legendre'den almış ve adını bile vermemiÅŸtir. Yalnız Newton'un adı geçer.


          Laplace, Lagrange'da deÄŸinilen üç cisim problemini güneÅŸ sistemi için düÅŸündü. Newton'un çekim kanununu GüneÅŸ sistemine uyguladı. Gezegenlerin hareketlerinin GüneÅŸ tarafından belirlendiÄŸini, devirli küçük deÄŸiÅŸiklikler hariç, gezegenlerin GüneÅŸe olan uzaklıklarının deÄŸiÅŸmediÄŸini ispatladı. O zaman yirmi dört yaşında olan Laplace için tarih 1773 yıllarını gösteriyordu.

Bu baÅŸarısından dolayı Paris Ä°limler Akademisine üye seçildi. YaÅŸamının ve meslek hayatının ilk ÅŸerefini ve ödülünü almış oluyordu. BulduÄŸu matematik sonuçlarının büyük birçoÄŸunu astronomide kullanmak için elde etti. Sayılar kuramı üzerinde bir süre çalıştı ve onu kısa bir zaman sonra bıraktı. Olasılıklar kuramı üzerinde çalışması yine onu astronomide kullanmasından kaynaklandı. Gök MekaniÄŸi adlı yapıtı, yirmi altı yıllık, bir zaman sürecinde parça parça olarak yayınlanmıştır. Gezegenlerin hareketleri, ÅŸekilleri, gel-git olaylarını inceleyen ilk iki cilt, 1799 yılında çıktı. 1802 ve 1805 yıllarında iki cilt ve 1823 ile 1825 yılları arasında da beÅŸinci cildi yayınlandı. Yalnız, bu eserlerde matematik kısımları pek açıklanmıyor ve yorumlardan da kaçınılıyordu.

Hatta, matematik hesaplar için, "Kolayca görülür" deyimi kullanılıyordu. Aslında, bu kolayca görülür deyimi ters bir anlam da taşıyordu. Kendisi bile bu kolayca görülür dediÄŸi kısımları günlerce uÄŸraÅŸarak çözüyordu. Okuyucuları ve öÄŸrencileri daha sonra bu deyim üzerinde haftalarca uÄŸraÅŸacaklarını bildiklerinden, homurdanmayı adet edinmiÅŸlerdi.

<Önceki   Sonraki>
MATEMATİKÇİ PULU
HÄ°PERBOLÄ°K UZAY
FOTO MATEMATÄ°K
C.Sequin Galeri
MATEMATİK AFİŞİ
G.W.Hart galeri
KARÄ°KATÃœR
M.C.Escher galeri
MATEMATÄ°K KÄ°TABI
MATEMATÄ°K FÄ°LMÄ°