header image
Matematik Alimleri arrow Lebesgue (1875 - 1941)
Lebesgue (1875 - 1941) Yazdır E-Posta

henri leon lebesque

Bir Fransız matematikçisi olan Henri Leon Lebesgue, Fransa'da Beauvais kentinde 28 Haziran 1875 günü doÄŸdu. Çok iyi bir öÄŸrenim gördü ve 1897 yılında Paris Üniversitesinden Ph.D. diplomasını aldı. Bu doktorası üzerinde bir söylenti de vardır. Dirichlet fonksiyonunun Riemann anlamında intergalinin olmadığı o çaÄŸlarda biliniyordu. Hatırlanırsa, rasyonel noktalarda bir ve irrasyonel noktalarda sıfır deÄŸerini alan fonksiyon, matematikte Dirichlet fonksiyonu adıyla bilinir.

Lebesgue, bu Dirichlet fonksiyonunu integralleyebilecek bir integral tanımı getirebilir miyim diye düÅŸündü. Riemann integralinin tersine, bölüntüyü x ekseni üzerinde deÄŸil de y ekseni üzerinde aldı. Bunda baÅŸarılı oldu. Bu getirdiÄŸi integral yöntemine de Lebesgue integrali adını verdi. Böylece, analize yeni ufuklar açtı.


          1906 ile 1910 yılları arasında Potiers Fen Fakültesinde öÄŸretim yaÅŸamını sürdürdü. 1910 ile 1919 yılları arasında öÄŸretim görevliliÄŸi yaptı. 1921 ile 1931 yılları arasında Paris Fen Fakültesinde çalıştı.


          Lebesgue, Fransa'da matematik alanında büyük bir çağın en seçkin önderlerindendi. Analiz çalışmalarının hemen hemen tümü gerçel deÄŸiÅŸkenli fonksiyonlar kuramıyla ilgilidir. Özellikle, integral kavramının Lebesgue integrali denilen bir geniÅŸlemesini ona borçluyuz.

Lebesgue'in integral tanımına göre, bazı fonksiyonların Riemann anlamında integrali olmadığı halde, Lebesgue integrali vardır. Buna en güzel örnekte, ünlü Dirichlet fonksiyonudur. Ä°ntegralin bu genelleÅŸtirilmiÅŸ kavramı matematikte en çok uygulama alanı bulan bir yenilik olmuÅŸtur. Çağımızda da halen bu kuram tüm canlılığıyla yürütülmektedir. Bu kuram artık analizin temel dersidir. Analizci herkes önce bu konuları öÄŸrenir. Ä°leri araÅŸtırmalar için gereklidir.


          Åžüphesiz, Lebesgue integralinin anlaşılması hemen kolay bir kuram da deÄŸildir. Bunun için önce Lebesgue ölçümü kuramını geliÅŸtirmek gerekir. Bu nedenle, Lebesgue önce Lebesgue ölçümünü geliÅŸtirdi. Burada, kümelerin ölçülebilmeleri ve fonksiyonların ölçülebilmeleri kavramlarını getirdi. Bundan sonra, kendi adıyla anılan ünlü Lebesgue integralini oluÅŸturdu.

Bu konuda hazırladığı teze, jüri üyelerinin önce itiraz ettiÄŸi, sonra doktora yöneticisinin ricasıyla, "Bu öÄŸrenci çok zeki ve bana düÅŸündürücü sorular sorar", diyerek onları razı ettiÄŸi söylenir. Bu söylenti doÄŸru da olsa yanlışta olsa; Lebesgue tarafından bu çalışma yayınlandığında, bu buluÅŸ, tüm dünyada bir bomba gibi patlamış ve tüm matematikçileri bu sahada çalışmaya ve yeni yeni buluÅŸları gerçekleÅŸtirmeye yöneltmiÅŸtir. Bu kuramın çok geniÅŸ bir biçimde meyveleri alınmıştır. Oldukça uygulama alanları bulmuÅŸ ve sürekli genelleÅŸtirmeleri yapılmıştır. Artık bu kuram analizin kaçınılmaz bir aleti durumuna getirilmiÅŸtir. Bunun ötesinde, matematiÄŸin diÄŸer dallarına da yeni ufuklar açarak, onların geliÅŸmesini saÄŸlamıştır.


          Lebesgue, ünlü olduktan sonra, birçok üniversitede dersler vermiÅŸtir. 1921 yılında College de France'ta profesör olmuÅŸtur. Lebesgue'in çok parlak ve yaratıcı bir matematik kafası vardır. Ülkesi içinde ve tüm dünyada oldukça ÅŸereflendirilmiÅŸ, ödüllendirilmiÅŸ ve çok mesut bir evlilik yapmış biriydi. Bugün, integral kuramının kurucusu olarak tüm dünya onu kabul eder. Bu kuramda ve analizde çok sayıda buluÅŸları vardır. Çalışmalarının tüm ürünlerini almış ve kuramının tutulup ne kadar ileri götürüldüÄŸünü gören mutlu matematikçilerden biridir. 26 Temmuz 1941 günü altmış altı yaşındayken Paris'te öldü.

           "Olasılıklar Hesabı" adlı kitabının üçüncü basımı 1820 yılında çıktı. Astronom ve matematikçi olduÄŸu kadar çok üstün bir yazma tekniÄŸine de sahipti. Bu yüzden, kolayca görülür deyimi dışında onun eserleri de eksiksizdi.


          On sekizinci yüzyılda, iki Fransız Lagrange ve Laplace birçok yönüyle zıttılar. Laplace, fizik, matematik grubuna; Lagrange ise kuramsal matematik grubuna giriyordu. Lagrange, bütün bunların matematikten baÅŸka bir ÅŸey olmadığını söylüyordu. Laplace ise, matematiÄŸi kullanılan bir alet gibi görüyordu. Aslında Laplace her ikisini de yapıyordu. ÖrneÄŸin, potansiyel kuramın önemi matematik yönüyledir. Sınır deÄŸer problemleri yine aynı deÄŸerdedir. Bunun gibi olan çalışma örnekleri arttırılabilir.


          Laplace, 1785 yılında Akademinin sürekli üyesi seçildi. SaÄŸlam ve karakterli bir yapısı vardı. Askeri okula giriÅŸ sınavında Napolyon Bonapart'ı (1768 -1821) imtihan etmiÅŸti. Daha sonra Napolyon onu siyasetin çamuruna ve bataklıklı sularına sürükleyecekti.

Gerek Laplace ve gerekse Lagrange ihtilalin dışında kalmadılar. Newton son yıllarını siyasette geçirdiÄŸi gibi, Laplace da onu yenmek amacıyla siyasete atıldı. Napolyon ona içiÅŸleri bakanlığını verdi. Laplace, oldukça oynak fikirli davranışlarda bulunuyordu. Napolyon devrinin bütün niÅŸanları göÄŸsünü süslüyordu. Kötü bir yöneticiydi. Zaten içiÅŸleri bakanlığı görevini ancak altı hafta sürdürebilmiÅŸtir. Napolyon'la beraber onun da siyasi hayatı sona ermiÅŸtir.


          Laplace'ın en iyi tarafı, matematik çalışan gençleri tutar ve onlara yardım ederdi. Laplace'ın bulunduÄŸu bir toplantıda, Biot adlı bir genç matematikçi Akademide bir çalışmasını okur. Toplantı bittikten sonra Biot'u bir kenara çeken Laplace, cebinden çıkardığı ve sararmış kağıtları göstererek, aynı keÅŸfi kendisinin yıllar önce elindeki. kağıtların eskiliÄŸinden de anlaşılacağı üzere, bulduÄŸunu ve yayınlamadığını gizlice söyler.

Laplace, Biot'a bunu kimseye söylemeyeceÄŸini ve çalışmasını çekinmeden yayınlamasını içtenlikle istemiÅŸtir. Bu onun, binlerce olumlu davranışlarından biridir. Laplace, matematik araÅŸtırmaları yapan gençleri manevi evladı gibi görür ve onlara kendi öz çocukları gibi yakınlık gösterirdi.


          Laplace'la Lagrange, gerek zamanlarında gerekse onlardan sonra gelenler tarafından olsun çok karşılaÅŸtırılmışlardır. Bazıları Lagrange'ı tutmuÅŸ ve onu göklere yükseltmiÅŸtir. Bazıları da Laplace'ı tutup övmüÅŸtür. Aslında böyle bir karşılaÅŸtırmaya ve ayırt etmeye hiç gerek yoktur. Ä°kisi de matematikte ölümsüz buluÅŸlar yapmışlardır.


          Laplace, son günlerini Paris yöresinde Arcueil'de geçirmiÅŸ, kısa bir rahatsızlıktan sonra 5 Mart 1827 yılında yetmiÅŸ sekiz yaşında ölmüÅŸtür. Sayısız eser bırakmıştır.

<Önceki   Sonraki>
MATEMATİKÇİ PULU
HÄ°PERBOLÄ°K UZAY
FOTO MATEMATÄ°K
C.Sequin Galeri
MATEMATİK AFİŞİ
G.W.Hart galeri
KARÄ°KATÃœR
M.C.Escher galeri
MATEMATÄ°K KÄ°TABI
MATEMATÄ°K FÄ°LMÄ°