|
E8'in şifresi çözüldü AA 2007 |
|
|
|
ABD'li ve Avrupalı uzmanlar, 19. yy.'da bulunan en karmaşık matematiksel yapılardan birinin sırrını çözdü WASHINGTON - 18 Amerikalı ve Fransız matematikçiden oluÅŸan ekip, dört yıl çalışarak, Norveçli matematikçi Sophus Lie'nin 1887'de bulduÄŸu 'Lie grubu' adlı matematiksel yapının E8 adlı bölümünün sırrını çözmeyi baÅŸardı. Amerikan Matematik Enstitüsü Bilim Komisyonu BaÅŸkanı Prof. Peter Sarnak bu sayede, bilgisayarla karmaşık problemlerin çözülmesi için yapılan hesaplamaların kolaylaÅŸacağını açıkladı.
E8'in gizeminin çözülmesini saÄŸlamak için yapılan tüm hesaplamaların kâğıda yazılması halinde, Manhattan büyüklüÄŸünde bir bölgenin yüzölçümüne denk geliyor. AraÅŸtırmada bilgisayarların sadece birkaç yıl önce geliÅŸtirilen hesaplama kapasitesinden faydalanıldı. Åžifrenin çözülmesi için bilgisayarda yapılan hesaplamalar 60 gigabyte yer kaplıyor.
Norveçli Sophus Lie, cebirsel deÄŸiÅŸmezler ve diferansiyel denklemler kuramlarına önemli katkıda bulunmuÅŸtu. Lie grubu teorisi, küre gibi simetrik objelere dayanıyor. E8, 248 boyutlu bir matematiksel yapı.
Lie gruplarının doÄŸadaki simetriyi anlayabilmemiz için yaratılan soyut matematiksel nesneler olduÄŸunu açıklayan Bilgi Üniversitesi Matematik Bölümü BaÅŸkanı Prof. Dr. Ali Nesin klasik Lie grupları hakkında hemen her ÅŸeyin bilindiÄŸini, istisnai Lie grupları hakkında ise birçok bilinmeyen olduÄŸunu söyledi.
Nesin, çalışmayı ÅŸöyle deÄŸerlendirdi: "E8 grubunun temsilleri bilinmiyordu. Åžimdi biliniyor. 18 matematikçi, çok güçlü bilgisayarlarla, yoÄŸun biçimde çalışmış. Bu kadar çok kiÅŸinin, uzun süre çalışması matematikte enderdir. BuluÅŸun henüz kavramsal deÄŸeri olmasa da kuramsal fizikte önemli uygulamaları olacaktır. DoÄŸanın temel güçlerinin ortak kuramını oluÅŸturmayı amaçlayan 'birleÅŸtirilmiÅŸ alan kuramı' gibi... Bunun da teknik ve hatta felsefi ve kozmolojik sonuçları olabilir. Zaman gösterecek." (aa, afp)
20/03/2007 |
Matematik haberleri 
