ÖÄŸrenme Teknikleri

Hafıza hiç ÅŸüphesiz insanın sahip olduÄŸu en önemli hazinelerden biridir. Hafıza olmaksızın, ne tecrübelerden ders çıkarmak söz konusu olabilir, ne bilgi çoÄŸaltılabilir, ne dil olgunlaÅŸabilir, ne de insanı diÄŸer canlılardan ayıran geliÅŸmeler gerçekleÅŸebilirdi.

Hafıza ve öÄŸrenme bir süre öncesine kadar iki farklı psikolojik kavram olarak ele alınıp incelenirdi. Ancak son yıllarda psikofızyoloji, nöropsikoloji ve biyokimya alanlanındaki geliÅŸmeler, hafıza ve öÄŸrenmenin birlikte ele alınmasını mecburi kılmıştır. ÖÄŸrenme; tekrarlayarak ve hayatın içinde yaÅŸayarak davranışta veya düÅŸünce seviyesinde meydana gelen devamlı deÄŸiÅŸikliktir. Hafıza öÄŸrenmenin uzantısıdır, bir ÅŸey öÄŸrenildiÄŸi anda hafıza iÅŸe karışır. Hafıza; hatıra, bilgi ve becerileri saklama kabiliyetidir (organizmanın geçmiÅŸ bir olayı yazmadan kaydetmesidir.) EzberlenmiÅŸ bilgiler hariç, birÅŸeyi hatırlamadan önce, onu algılamak yani idrak etmek gerekir. Hatırlama; öÄŸrenilmiÅŸ ve ezberlenmiÅŸ bilgi ve becerilerin saklanarak yeniden kullanılmasına ve yaÅŸanmış olayların yeniden canlandırılmasına denir. Gerek bilgi ve becerilerin, gerekse hatıraların unutulma nisbeti bir yandan öznenin, bir yandan da hatıraların özelliklerine göre deÄŸiÅŸir.Hafıza, düÅŸünmek için gerekli malzemeyi temin eder ve saklar. Kullanılan adalenin geliÅŸtiÄŸi gibi, hafıza da zamanla ve sık kullanma yoluyla kuvvet kazanabilir. Hafızayı körelten unsurlar arasında uyuÅŸturucu madde bağımlılığı (alkol, esrar, kokain, kafein), sigara kullanımı, çok yemek, çok uyumak, rahatlık, dimağı meÅŸgul edecek müstehcen ÅŸeylere bakmak, sayılabilir.

Hafızanın önemi ilk insandan beri bilinmektedir ve çok sayıda araÅŸtırmaya konu olmasına raÄŸmen, sırları henüz tam anlamıyla çözülmüÅŸ deÄŸildir. Ä°nsan hafızasının varlığı, kainatta cereyan eden her ÅŸeyin eksiksiz kaydedildiÄŸini göstermektedir. Ä°nsanın bir çekirdek büyüklüÄŸündeki hafızasına onun bütün hayatını yazıp, bir kütüphane hükmüne getiren Yüce Yaratıcı, elbette kainattaki her varlığı ve her hadiseyi en küçüÄŸüne varıncaya kadar kaydedecek ve hesap gününde meydana çıkaracaktır.

Ä°nsanoÄŸlunun kendini geliÅŸtirebilmesi, zihnini daha aktif hale getirebilmesi ve verimli çalışabilmesi için hafızanın daha iyi kullanılması gerekmektedir. Bir Anglo-Sakson atasözünde “Kullanmazsanız, kaybedersiniz” denilerek bu gerçek ifade edilmektedir.

Yapılan araÅŸtırma ve deneyler neticesinde hafızayı etkili bir biçimde kullanmada bazı prensiplere ulaşılmıştır. Bunlar ÅŸu ÅŸekildedir:

1. Dikkat: Belirli bir anda alabileceÄŸimiz bilgi miktarı sınırlı olduÄŸundan dikkatimizi öÄŸrenmemiz gereken konuya odaklayarak yoÄŸunlaÅŸtırmamız gerekmektedir. Åžu anda bu satırları okurken aynı anda çevrenizde olup bitenleri gözlemeye ve baÅŸkalarının konuÅŸmalarını anlamaya çalışın. Dikkatiniz dağılacağından, anlamakta zorluk çekersiniz. Ya da ÅŸu anda bu satırları okurken çevrenizde olup bitenleri bir kenara bırakıp, baÅŸkalarını dinlemekten vazgeçip, dikkatinizi toplayıp, anlamaya çalışın. Neye dikkat edeceÄŸinize karar verip seçici olarak algılamaya baÅŸlarsanız, daha sonra hatırlama yolunda büyük bir adım atmış olursunuz.

2. Tekrar: Yeni öÄŸrenilen bilginin iyice yerleÅŸmesi ve kolaylıkla hatırlanabilmesi için tekrar edilmesi ÅŸarttır. Tekrar tahmin, bilgiyi tazelemenin ve ondan yeni düÅŸünceler geliÅŸtirmenin temelidir.

3. Organize: Ä°yi ezberlemenin diÄŸer bir ÅŸartı da organize etmektir. OkuduÄŸumuz konunun hangi kitapta, hangi bölümde ve hangi baÅŸlık altında bulunduÄŸunu bilmemiz gerekir. Bu organizasyon okuduÄŸumuz bölümün kendinden önceki ve sonraki bölümlerle ne tür bir ahenk ve iliÅŸki içinde olduÄŸunu gösterir. Titiz alimlerimiz bir kavram veya konuya yorum getirirlerken öncesine ve sonrasına (siyak ve sibak) dikkat ederlerdi. Biz de seçici olarak bu kavramları anlamaya baÅŸlayınca hangi kavramın önemli olduÄŸunu görür ve tekrar ederken de bu kavramlara önem veririz. Mesela, sizden dokuz kelimeden oluÅŸan bir listeyi ezberlemeniz isteniyor. Kelimeler: boÄŸaz, osman, ömer, kulak, at, burun, bekir, inek, kedi. Yukarıdaki kelimeler kolayca ÅŸöyle ezberlenebilir: Öncelikle kelimeler üçerli grup haline getirilir. Özel isimler (Bekir, Ömer, Osman), başımızdaki üç organımız (kulak, burun, boÄŸaz) ve hayvan isimleri (inek, at, kedi) bir arada organize edilir. Bu isimleri aÄŸaçlandırma tekniÄŸiyle öÄŸrenebiliriz:

4. Uygun ÖÄŸrenme Tekniklerini Kullanmak: Bunların birçok türü vardır. Bunlardan biri olan “bölgeyle çaÄŸrışım kurma” usulünü misal olarak ele alalım. Bu, Çiçero ‘nun geliÅŸtirdiÄŸi bir metoddur ve zihnimizde yapacağımız gezintide birtakım cisimleri çok iyi bildiÄŸimiz bazı yerlerle eÅŸleÅŸtirme esasına dayanır.

AlışveriÅŸe çıktığınızda hatırlamak istediÄŸiniz her maddeyle yolunuz üzerindekiler arasında münasebet kurun. AlışveriÅŸ listenizde hatırlamak istediÄŸiniz ÅŸu maddeler olsun: Süt, yumurta, domates, muz, fındık, fıstık vs. Sokaklarda sütlerin yerlere döküldüÄŸünü, evin kapısının önünde yumurtanın kırılmış olduÄŸunu, domateslerin sokak lambalarından sallandığını, muz kabuÄŸunun asansör kapısının önünde olduÄŸunu, asansörde fındık, fıstık kabuklarının yerlere saçıldığım düÅŸünün. Hayaliniz ne kadar canlı olursa o kadar iyi hatırlarsınız.

Türkiye’nin yedi bölgesinde yetiÅŸtirilen en önemli ürünleri Türkiye haritasına yerleÅŸtirebiliriz. Ürünlerin maketlerini gözümüzün önünde canlandırıp, onları kabartma haritaya yapıştırdığımızı düÅŸünelim. DoÄŸu Anadolu Bölgesine arpa ve buÄŸdayı; Ä°ç Anadolu Bölgesine ÅŸeker pancarı ile buÄŸdayı; Karadeniz Bölgesine çay, fındık ve mısırı; Ege Bölgesi ve Marmara Bölgesine incir, üzüm ve zeytini; Akdeniz Bölgesine turunçgilleri ve sebzeleri yerleÅŸtirdim. Artık bölgelerde yetiÅŸtirilen ürünleri Türkiye haritasıyla bölgeler arasında iliÅŸki kurarak hatırlayabilirsiniz.

5. Yeni DeyiÅŸler GeliÅŸtirmek: Bazen yeni deyiÅŸler geliÅŸtirerek bilgiyi hatırlamayı kolaylaÅŸtırabiliriz. Yüzyıllardır tecvid ilmi öÄŸretilirken özel hallere mahsus harfler bir beyti oluÅŸturan kelimelerin ilk harfi veya güzel bir sözün harfleri ÅŸeklinde anlatılmaktadır. Mesela izhar harfleri (e1if-ha-hı-ayın-ÄŸayın- he) dir. Bunlar “Allah’u hayyün, halikun, adlün, ÄŸaniyyün, hadiyun” ÅŸeklinde bir ifadeyle kolayca öÄŸretilmektedir.

Ä°bn Malik tüm Arapça gramerini bin beyitlik bir ÅŸiir halinde toplamış ve “Elliye” adım verdiÄŸi bu eser, gramer kitaptan arasında zirveyi tutmuÅŸtur. Grameri en kolay yolla kaside okur gibi öÄŸreten harika bir eserdir.

Türkçe’deki sert sessizleri kolay öÄŸrenmek için (ç, h, f, k, p, s, ÅŸ, t) öÄŸrenciler FSTıKÇı ÅžaHaP ÅŸeklinde deyiÅŸ uydurmuÅŸlardır. Fen dersinde böbreÄŸin katmanları olan zar, kabak, öz ve yalacık ZARKÖY ÅŸifresi ile kotlanarak kolaylıkla hatırlanabiir. A, D, E ve K vitaminlerinin yaÄŸda eriyen vitaminler olduÄŸunu hatırlamak için, bu vitaminlerin adlarını bir arada ihtiva eden ADEK kısaltması kullanılabilir. Kimya formüllerinde kaya tuzu NaCl(sodyum klorür)’yi ne acele ÅŸeklinde hatırlarız.

Hafıza teknikleri, öÄŸrendiklerimizi nasıl hatırlamamız gerektiÄŸini öÄŸreterek ve öÄŸrenirken zorlandığımız konulan daha kolay hatırlamamızı saÄŸlayarak hafızamızı zenginleÅŸtirmeyi hedefler.

Yüksel Arslan