Türk toplumu birden bir 'Nash' ve 'Akıl Oyunları' salgınına girdi. Halbuki bir çoÄŸumuz genelde çok düÅŸünmeyi sevmeyiz: Mesela satranç gibi analiz gerektiren, ÅŸansa yer vermeyen oyunları sevmememiz, hatta ÅŸans oyunları arasında briç bile oynamamamız baÅŸka nasıl yorumlanabilir? Tavla, hoÅŸkin, maça kızı, piÅŸti, prafa gibi ÅŸansa daha çok yer veren basit oyunlar ülkemizde popülerdir. Ama araya televizyon ve sinema gibi pasif katılım saÄŸlayan 'tembel teknolojisi' girince, bir de psikolojik sorunlu bir kiÅŸiye Nobel verilince, gözlerimiz iyice yaÅŸardı ve Nash'i çok sevdik. Nash oldu 'bizim NeÅŸ'! Bu kültürel yapıyı aksettiren, sosyolojik bir olgu! 

Benzer ÅŸeyler tabii ABD'de de geçerli, orada da kültürel bir yapı var! ABD filmlerinde kötü adam rolünde ya bir ahmak Alman askeri vardır (adı Schulz veya Klink olur), veya tıraÅŸlı kafa, kötü adam bir Rus casusu. Bizim NeÅŸ'in hayat hikayesinde gördüÄŸü kabuslarda Rus casusları olması da ABD'nin kültürel yapısının sonucu.

Ancak sorulması gereken soru baÅŸka: Bizim NeÅŸ'in popüler olması kaçımızı merak edip oyun teorisi konusunda bir kitap okumaya sevk etti veya kaçımız merak edip Sylvia Nasar'ın 1998 yılında yazdığı 'A Beautiful Mind' adlı kitabı merak edip okuduk? Oyun teorisi nedir diye bilgi edinmeye kalkıştık? Nedir bu oyun teorisi? Nedir NeÅŸ'in katkısı?

Oyun teorisi bir zamanlar, mesela ekonomide, kolay çözümü olamayan stratejik karar verme sorunlarının analitik çözümü için güçlü bir yaklaşım olacağı ümidini vermiÅŸti. Ama sonra, zaman içinde, Martin Shubik gibi bu konudaki iyimserler de kabul etti ki, birçok gerçek dünya sorunu oyun teorisi unsurları içermesine raÄŸmen, birçok gerçek sorunun oyun teorisi modellemeleri çerçevesinde çözülmesi mümkün deÄŸil. Gerçek dünya, oyun teorisi tarafından çözümlenmeyecek kadar kompleks. Ama oyun teorisine dayanan basitleÅŸtirerek modelleme, çözülmeye çalışılan problemin birçok unsurunu daha açık seçik analiz etmeye yarıyor. Oyun teorisi adeta hislerimizi matematik bir bakışla mantık tutarlılığı açısından incelememize olanak saÄŸlıyor.

Oyun teorisi karar verme sürecindeki kiÅŸi veya kurumların, karşılarında kendi alternatifleri olan baÅŸka bir taraf da varken, kendilerine en yüksek getiri saÄŸlayacak kararları verirken, en iyi stratejiyi seçerken, rasyonel davranacaklarını varsayıyor. Ve böyle bir ortamda ne olur sorusuna cevap arıyor!

AÅŸağıda basit bir örnek veriyoruz. Diyebilirsiniz ki evde bütün kararları hep koca verir! Ama bunun olmadığı haneler de çokça var! Farzedelim ki bir karı koca birbirinden keyif almakta ve beraber musmutlu yaÅŸamakta, ama evden çıkıp baÅŸka faaliyetler yaptıkları zaman da zevkleri farklı. Diyelim ki koca boÅŸ zamanında evde futbol maçı seyretmeyi seviyor. EÅŸ ise lokantada dostlar ile yemek yemeyi. Bir gece karı koca karar verecekler, evde kalıp futbol maçı mı seyredilsin, yoksa dostlarla kafa çekmeye mi gidilsin. Åžimdi bu ortamda karı ve kocanın çeÅŸitli kararlardan aldıkları hazzı rakamsal olarak verelim (sorgula, bu mümkün mü?)!

AÅŸağıdaki tabloda karı ve kocanın haz rakamları (!) verilirken, her hücrede ilk rakam kocanın keyfi, ikinci rakam karının keyfi. Tabloda alternatifler 'evde maç' veya 'lokantada keyif' olarak basit ÅŸekilde yazılmış.

Åžimdi karı koca karar verecekler. Evde maç mı seyredilsin, yoksa lokantaya mı gidilsin? Tarafların canım-cicim yaklaşımları arasına gizlenmiÅŸ stratejileri ve oyuncuklar da var! Mesela içinde (10.5) yazılı hücrede koca 10 keyif eÅŸ 5 keyif alıyor. Evde maç seyredilirse koca mutlu, ama eÅŸ (4.8) yazılı hücrede alabileceÄŸi 8 keyiften daha az keyif almış olacak.

Ä°ÅŸte böyle bir ortamda Nash ne diyor? Bunu yarın tartışacağız!

27 Mart 2002

Kaynak: AkÅŸam