Tarih boyunca bilimde, sanatta, din­de, siyasette, eÄŸitimde, askeriye­de, ekonomide ve daha birçok sa­hada binlerce dehâ yetiÅŸmiÅŸtir. Bu insanlar ülkelerine büyük faydalar saÄŸlamanın yanında insanlık ve medeniyete de büyük katkılarda bulunmuÅŸtur. Son yüzyıla kadar bu olaÄŸanüstü fertlerin ye­tiÅŸtirilmesi için sistematik programlar uy­gulanmazken, bilgi çağına yaklaÅŸtığımız son yıllarda bu fertleri sistematik bir tarzda, arayıp bulma ve eÄŸitme gayret­leri hız kazanmıştır.

Dehâ potansiyeli olan öÄŸrencilerin tanınması ve bulunması kadar bunların yetiÅŸtirilmesinde zorluklar vardır. Ä°lk akla gelen zorluk zekâ testlerinin dehâyı tesbit etmede yüzde yüz tutarlı olmaması ve bu testlerin hızlı düÅŸünme gücü, hafı­za gibi özellikleri belli bir oranda ölçebil­diÄŸi, ancak dehâyı dehâ yapan ÅŸeylerin sadece bunlardan ibaret olmadığıdır. Zekâ testleri ve ülkemizde yapılan Ana­dolu Liseleri imtihanlarına benzeyen ba­ÅŸarıyı ölçen imtihanlar dehâyı tesbit et­me adına sadece birer ipucu vere­bilmektedir.

Yapılan araÅŸtırmalar göster­miÅŸtir ki dahî olan kabiliyetler zamanla ve olayların akışı içinde ortaya çıkmaktadır. Önceden yapılacak tahminler çoÄŸu zaman doÄŸru so­nuçlar vermeyebilir. Dehâ potansiyeline sahip bir çocuÄŸun iradesi ve hareket etmeye baÅŸladıktan sonra neyi yapıp, neyi yapamayacağında serbest olmasının getirdiÄŸi belirsizlikler, yapılacak tah­minleri oldukça geçersiz kılabilir. Bu sahada ya­pılmış binlerce araÅŸtırma, yazılmış yüzlerce kitap olmasına raÄŸmen insanın kompleks yapısının ge­tirdiÄŸi karmaşıklık, dehânın berrak tanımı, tesbiti ve yetiÅŸtirilmesi konusunda belirsizlikleri gidere­memiÅŸtir.

BÄ°LÄ°M OLÄ°MPÄ°YATLARI DÂHÄ° ÖÄžRENCÄ°LERE OLAN Ä°LGÄ°YÄ° ARTIRIYOR

Aslında 1975 yıllan bütün dünyada süper beyinlerin eÄŸitimine olan ilginin arttığı yıllardır. Bu yıllarda Dahî ÖÄŸrenciler Dünya Konseyi’nin kuru­luÅŸunu ve uluslararası konferanslar ile bilgi alışveriÅŸinin hız kazandığını gözlüyoruz. Aynı yıllarda henüz batıya kapalı olan DoÄŸu Bloku ülkeleri ken­di aralarında matematik, fizik ve kimya olimpiyat­larını baÅŸlatarak, dahî öÄŸrenciler için bir rekabet ortamı oluÅŸturmaya baÅŸlamıştı. 1985 yılından itibaren baÅŸta ABD olmak üzere Türkiye dahil bir­çok batılı ülke bilim olimpiyatlarına resmen katıl­maya baÅŸladılar ve artık olimpiyatlar milletlerarası bir nitelik kazandı. Son 10 yıldır geniÅŸleyen bu ya­rışmalar 1994 yılı itibariyle matematikte 75, fizik­te 50, kimyada 40 ülkenin katılımıyla gerçekleÅŸ­miÅŸtir.

Bilhassa lise son sınıf ve isterse daha kü­çük yaÅŸtaki öÄŸrencilerin katılabildiÄŸi bu yarışmalar son yıllarda, dehâ potansiyeli taşıyan ve bilime yönelmiÅŸ öÄŸrencilerin çalışmalarının son derece objektif ölçüler içerisinde deÄŸerlendirildiÄŸi bir ya­pıya dönüÅŸmüÅŸtür. Ayrıca bu yarışmalar, katılan ülkelerin üstün yetenekli öÄŸrencilere verdikleri eÄŸitim kalitesinin bir göstergesi olarak da deÄŸer­lendirilir.

Birçok ülke milletlerarası boyut kazanan olimpiyatlara hazırlık gayesiyle daha altsınıfları kapsayan ülke içi yarışmalar düzenlemeye baÅŸla­mıştır. Romanya, Macaristan, Rusya, Avustralya gibi bazı ülkelerde bu tür ülke içi yarışmalar orta­okul birinci sınıf seviyesindeki öÄŸrencilere kadar indirilmiÅŸtir. Hatta matematik dalında 12 yaşında bir öÄŸrencinin dünya birincisi ve fizikte 11 yaşın­da bir diÄŸerinin dünya üçüncüsü olması ve bu öÄŸ­rencilerin DoÄŸu Bloku’ndan deÄŸil de ikisinin de Avustralya gibi bir batılı ülkeden çıkmış olması il­ginçtir. Fizikte 1993’de kırılan bu son rekorun bir öncesinde, (1992 yılında) 14 yaşında bir Türk öÄŸ­renci Salih Adem’in dünya üçüncüsü olarak en genç yarışmacı seçildiÄŸini de buna eklersek, olimpiyatların artık doÄŸu tekelinden tamamen çık­tığını ve milletlerarası bilim yarışına dönüÅŸtüÄŸünü söyleyebiliriz.