Geometri makaleleri arrow Geometrinin az bilinen tarihi
Geometrinin az bilinen tarihi Yazdır E-Posta
İçerik İndeksi
Geometrinin az bilinen tarihi
İlk ve ikinci geometri,Mısır ve Mezopotomya
Thales ve mezopotamya geometrisi
Eski Yunanlılar, Harezmi, Sabit Bin Kurra, Ebul Vefa
Cinliler, Hintler ve Avrupa

Ä°.Ö.1100 yıllarında yazıldığı sanılan Çinlilerin ünlü Nine Sections (Dokuz Bölüm) kitabında dik açılı üçgen ve ispatsız olarak Pisagor Teoremi vardır. Daha sonraki Çin geometrilerinde ölçümleri içeren çok zeki buluÅŸlar vardır. Yine geometrik görünümle Pisagor teoreminin ispatı yapılmıştır. Bu geometrik ÅŸekille verilen kitabın Ä°.Ö. 2000 yıllarında yazıldığı sanılıyor.

Hintlilerin yerli geometrilerinde ise matematiksel ispat yoktur. Daha çok görsel ve deneysel ölçülere dayanan kuralları vardır. Bunlar da o kadar ileri bir geometri oluÅŸturmaz. Bin yıllık bir süre boyunca kullanılan Yunan geometrisi ise daha çok görseldir. Eski Roma geometrisi daha çok kullanım alanlarına yöneliktir.

Avrupa’daki karanlık çaÄŸda biri Boethius’un (510) diÄŸeri de Öklid’in (Ä°.Ö.300) kitapları vardır. Bunlardan sonra Gerbert’in (1000) ve Fibonacci’nin (1202) geometrileri sayılabilir ama bu geometriler Ä°skenderiye geometrilerinden ileri bir düzeyde deÄŸildi. Öklid’in geometrisinin ardından yavaÅŸ yavaÅŸ geometri ürünleri ortaya çıkmaya baÅŸladı.17.yüzyılın baÅŸlarında analitik geometri ve 1639 yılında da Desargues’ın (1593-1662) izdüÅŸüm geometrisi basıldı. Analitik geometri Descartes (1596-1650) ve Fermat (1601-1665) tarafından aynı dönemlerde yapıldı. Fermat yaptığı çalışmaları yayınlamadığı için analitik geometrinin bulunması onuru Descartes’e verildi.

Analitik geometri kısaca geometri ile cebir arasındaki iliÅŸkidir diye söyleyebiliriz. Geometri ile cebir arasındaki iliÅŸkiyi ilk kez Descartes çıkardığı için büyük bir matematikçi olmuÅŸtur. Descartes (1596-1650) her türlü düzlem geometri probleminini bir denklemler dizisine indirgedi.

Bu dönemden sonra, sayısal koordinatlara dayanan bir gösterim biçimi kullanıldı ve ÅŸekilleri fonksiyonlar olarak ele aldı.Desargues’ın iz düÅŸüm geometrisi matematikçilerin çok dikkatini çekmiÅŸ ve 19.yüzyılda çıkacak olan geometricilere coÅŸku ve esin kaynağı olmuÅŸtur.Analitik geometri bulunduktan sonra Apollonius’un (Ä°.Ö.262-190) konikleri sentetik ve analitik olarak gözden geçirilmiÅŸtir.Sentetik geometrinin tüm problemleri bir kezde analitik olarak kanıtlanmıştır.

Eukleidesçi olmayan geometrilerin geliÅŸtirilmesi, bu bilim dalında yeni çeÅŸitlenmelere yol açtı. Bir noktadan bir doÄŸruya çizilebilecek paralellerin sayısına (Eukleidesçi geometride yalnızca bir olmasına karşılık, Eukleidesçi olmayanlarda sıfır veya sonsuz sayıda) dayanan bu geometriler, uzaklık fikrini tartışma konusu yaptı. Ortak yargının tersine, iki nokta arasındaki uzaklık evrensel bir veri deÄŸildir ve söz konusu noktaların bulunduÄŸu uzayın özelliklerine baÄŸlıdır.

Erlangen Programı (1872) olarak adlandırılan ünlü çalışmasında Felix Klein, bu çeÅŸit yaklaşımları sınıflandırmasını önerdi. Her geometri türüne, deÄŸiÅŸmezliÄŸini benimsediÄŸi kavramlarla nitelenen bir dönüÅŸümler grubu eÅŸlik etti. Modern cebirden doÄŸan bu grup kavramı, bu dönemden sonra geometride büyük bir önem kazandı. XVII. yy.'dan bu yana geometriyi, biri çeÅŸitlendirici, diÄŸeri birleÅŸtirici olan, çeliÅŸkili ve tamamlayıcı iki eÄŸilim biçimlendirdi. Geometri, kavramsal katkılar ve matematiÄŸin diÄŸer alanlarında geliÅŸtirilen yöntemlerle zenginleÅŸerek, önerilen bağıntılara baÄŸlı, yeni araÅŸtırma alanları oluÅŸturdu.

Geometrinin kilometre taÅŸları ÅŸöyle sıralanabilir:

Ä°sa’dan önce Thales, Euclides, Apollonios, Archimedes ilk akla gelenlerdir. Daha sonra Descartes (1637), Desarques (1639), Lazer Carnot(1803), Jean Victor Poncelet (1822), Janos Bolyai (1823), Michei Chasles (1837), N.Lobaçevsky (1840), Bernard Riemann (1867), C.Felix Klein (1872), David Hilbert (1899) ve Albert Einstein (1921)olarak sayılabilir.

Kaynaklar:

Geometrinin Tarihsel GeliÅŸimi-Gültekin Buzkan Ege Üniversitesi Merkez Kütüphanesi matematik bölümü kitaplığı
Lütfi Göker’in Fen bilimleri tarihi adlı eseri, Aydın Sayılı’nın Mısırlılarda ve Mezopotamyalılarda,matematik astronomi ve tıp eseri)
 
http://www-groups.dcs.st-andrews.ac.uk/~history/Mathematicians/Euclid.html
http://aleph0.clarku.edu/~djoyce/java/elements/Euclid.html
http://www.chuckiii.com/Reports/Mathematics/Euclid.shtml
The Obsecurity of the Equimultiples – Paulo Palmeri (sayfa 556)
www.mydoom.org--Geometri nedir?
www.wikipedia.com--History of Geometry
http://www.cut-the-knot.org/WhatIs/WhatIsGeometry.shtml


1.    G. D. Birkhoff and R. Beatley, Basic Geometry, AMS Chelsea Publ., 2000, 3rd edition
2.    D. A. Brannan, M. F. Esplen, J. J. Gray, Geometry, Cambridge University Press, 2002
3.    J. N. Cederberg, A Course in Modern Geometries, Springer, 1989
4.    D. Hilbert, Foundations of Geometry, Open Court, 1999
5.    B. Jowett, The Dialogues of Plato, Random House, 1982
6.    F. Klein, Elementary Mathematics from an Advanced Standpoint: Geometry, Dover, 2004
7.    D. Pedoe, Geometry: A Comprehensive Course, Dover, 1988
8.    C. Pritchard (ed.), The Changing Shape of Geometry, Cambridge University Press, 2003
9.    S. Roberts, King of Infinite Space, Walker & Company, 2006
10.    S. Schwartzman, The Words of Mathematics, MAA, 1994



<Önceki   Sonraki>
MATEMATİKÇİ PULU
HÄ°PERBOLÄ°K UZAY
FOTO MATEMATÄ°K
C.Sequin Galeri
MATEMATİK AFİŞİ
G.W.Hart galeri
KARÄ°KATÃœR
M.C.Escher galeri
MATEMATÄ°K KÄ°TABI
MATEMATÄ°K FÄ°LMÄ°