Geometri makaleleri arrow Geometrinin az bilinen tarihi
Geometrinin az bilinen tarihi Yazdır E-Posta
İçerik İndeksi
Geometrinin az bilinen tarihi
İlk ve ikinci geometri,Mısır ve Mezopotomya
Thales ve mezopotamya geometrisi
Eski Yunanlılar, Harezmi, Sabit Bin Kurra, Ebul Vefa
Cinliler, Hintler ve Avrupa

Bu durumda, Eski Yunanlılara atfedilen geometri bilgileri hakkında ÅŸu görüÅŸü belirtebiliriz;
         
Eski Yunanlılar, Eski Mısır yörelerini uzun yıllar dolaÅŸmışlar. Bu yöreleri ilk dolaÅŸan ve Eski Yunan'ın ilk bilgini (bilgesi) sayılan Thalestir (M.Ö. Miletes 640 ? -548 ?). Thales'ten sonra Pisagor'un ve Öklid'in bu yöreleri uzun yıllar dolaÅŸtıkları tarihi bir gerçektir. Bu bilginler, buralardan elde ettikleri geometri bilgilerini almışlardır. Bilahare de, geometriyi sistemli ispatlara dayanan müstakil bir bilim haline getirmiÅŸlerdir. Eski Yunanlılar'ın baÅŸarısı, geometriyi sistemleÅŸtirip, müstakil bir matematik dalı haline getirmiÅŸ olmalarıdır.
 
MatematiÄŸin; aritmetik, cebir ve trigonometri dallarında kurucu denecek kadar eser ortaya koyan, 8. ile 16. Türk-Ä°slam Dünyası alimleri; geometri dalında da, temel teÅŸkil edecek, zamanı için orijinal ve kıymetini uzun yıllar koruyan eserler ortaya koymuÅŸlardır.
         
Ä°lk defa, cebiri geometriye tatbik etme fikri, ilmi metotlarla çalışan, bu devir matematikçilerinin eseri olmuÅŸtur. Bu durum, geometrinin çok kısa zamanda geliÅŸmesini saÄŸlamıştır.


Özellikle, Eski Yunan alimlerinin ortaya koydukları geometri konularını kapsayan eserler, uzun yıllar anlaşılamamıştır. Ne zaman ki; Ä°slam alimlerinin bu eserlere yazdıkları yorumlamalar sonucu, Öklid ve çaÄŸdaÅŸlarının eserleri ancak anlaşılabilirlik kazanmıştır. Bunlardan;


a) Harezmi ve Geometri
         
Matematikte yeni sayılabilecek bir dal olan, analitik geometri ile ilgili eserler, analitik geometriyi, 16. yüzyıl Fransız matematikçi Descartes'ın, 1637 yılında yazdığı La Geometri adlı eseri ile baÅŸlatırlar. Gerçekte, Harezmi tarafından 830 yılında Arapça olarak yazılan Cebri ve'l Mukabele adlı eserde, analitik geometriye ait ilk bilgiler ortaya konmuÅŸtur. Hatta, Ömer Hayyam'ın Cebir adlı eserinde de, analitik geometriye ait bilgilerin varlığı görülür. Analitik geometrinin Descartes'la ilgisini, ÅŸu ÅŸekilde belirtmek, gerçeÄŸin tam ifadesi olur.
         
Descartes, kendisinden önceki yıllarda var olan analitik geometri bilgilerini toplayarak sistemleÅŸtirmiÅŸ ve kısmen de geniÅŸletmiÅŸtir.
         
DoÄŸulu milletlerin din, dil, edebiyat, tarih ve kültürlerini inceleyen batılı bilgini Sigrid Hunke, analitik geometri konusunda aynen ÅŸunları yazar: ”Adedi çokluklarla (kemiyetlerle) geometrik çoklukların beraber yürütülmesi gerektiÄŸine dair kesin fikir de ilk olarak, Ä°slam ilim sahasında rastlanır…”  Rönesansımızın üstatları, onun için, Yunanlılar deÄŸil, bilakis Ä°slam Dünyası oldu.
         
Denebilir ki; cebrin geometriye tatbikatı demek olan, analitik geometriyi münferit bir geometri dalı haline getirme metotlarını ilk olarak Harezmi tarafından ortaya konmuÅŸtur.

b) Sabit bin Kurra ve Geometri 

         
Trigonometrinin Avrupa'da duyulup dağılmasına etkisi olanların başında gelen Sabit bin Kurra, geometri konularındaki çalışmaları ile de adını zamanımıza kadar sürdürmüÅŸ olan ünlü matematikçilerimizden biridir. Konikler kitabı ile Apolonyos'a ÅŸerh yazdı. Huneyn bin Ä°shak tarafından Öklid'in Elementler adlı eserine yazılan ÅŸerhi, ilaveler yaparak düzeltti. Menalaus, Apolonyos, Fisagor, Archimed, Öklid ve Theodosus'un eserlerini Arapçaya ÅŸerh etmekle, geometriye, zaman için orijinal olan, yeni bilgiler kazandırmıştır.

Georges Rivoire
ÅŸunları yazar : " ...Cebirin geometriye uygulamasını, müslümanlara borçluyuz. Bu da, 900 yılında vefat etmiÅŸ Sabit bin Kurra'nın eseridir."

c) Ebu'l Vefa ve Geometri


Trigonometri çalışmaları dışında, düzgün çokyüzlüler konusuyla da uÄŸraÅŸmıştır. 7 ve 9 kenarlı düzgün çokgenlerin yaklaşık çizimlerine dair yeni bir geometrik yöntem ortaya koymuÅŸtur. Kısmen Hint modellerine dayalı olarak ortaya koyduÄŸu geometrik çizimleri, geometri bakımından önem taşır. Ebu'l Vefa'nın çizim geometrisine ait ortaya koyduÄŸu çalışmalarına dair bir fikir verebilmek için üç ayrı problemini örnek olarak belirtelim. Bunlar:
    
1) Pergelle daire içine, açıklığını bozmadan kare çizmek.
2) Verilen bir doÄŸru parçasını, pergel yardımıyla eÅŸit parçalara bölmek.
3) Verilen bir kare içine, eÅŸkenar bir üçgen çizmek.


Matematik tarihi Ä°ncelendiÄŸinde; Ünlü matematikçilerden, Thales, Öklid, Pisagor'un hazırladıkları eserler ve bu eserlerinde ortaya attıkları teoremler, Harezmi, Ömer Hayyam, Sabit bin Kurra, Beyruni, Nasirüddin Tusi'nin yazdıkları ÅŸerhler ve ortaya koydukları görüÅŸler sonucu, geometri yeni boyutlar kazanmıştır.

Batı Avrupa’nın uyanmasından önceki yüzyıla kadar Yunan geometrisini tam olarak Müslümanlar anlamıştır. Yunan klasiklerini, geometrilerini, fen bilimlerini ve felsefelerini Arapça’ya çevirmiÅŸlerdir. OkullaÅŸma olmadığı için gelecek gençlere bu çeviriler öÄŸretilmemiÅŸ, bu kitaplar sadece neredeyse bir süs olarak sarayda kalmıştır. Yaptıkları hizmet, kaybolmaya yüz tutmuÅŸ Yunan klasiklerini, matematiklerini ve düÅŸüncelerini Arapça çevirileriyle Avrupaya iletmiÅŸlerdir.



<Önceki   Sonraki>
MATEMATİKÇİ PULU
HÄ°PERBOLÄ°K UZAY
FOTO MATEMATÄ°K
C.Sequin Galeri
MATEMATİK AFİŞİ
G.W.Hart galeri
KARÄ°KATÃœR
M.C.Escher galeri
MATEMATÄ°K KÄ°TABI
MATEMATÄ°K FÄ°LMÄ°