Prof. Bülent Atalay'ın, Leonardo da Vinci'nin bilim adamı ve sanatçı yönünü incelediÄŸi kitabı ABD'de 100 binden fazla sattı. Da Vinci'nin Osmanlılarla iliÅŸkisine de yer verilen kitap Albatros Yayınevi'nce Türkçeye kazandırıldı 

Aslı Onat

Leonardo da Vinci ve ünlü tablosu Mona Lisa, 52 yıldır ABD'de yaÅŸayan teorik fizikçi ve ressam Prof. Bülent Atalay'ın "Matematik ve Mona Lisa: Leonardo da Vinci'nin Sanatı ve Bilimi" adlı kitabına konu oldu.
Atalay'ın, Da Vinci'nin bilim adamı ve sanatçı yönünü incelediÄŸi çalışması, ABD'de büyük ilgi görerek 7 baskı yaptı ve 100 bin adetten fazla sattı. Kitabın sekizinci baskısı ise ÅŸubatta çıkacak. Kitap, Albatros Yayınevi tarafından Türkçeye de kazandırıldı. 6 ve 7 Ocak tarihlerinde BoÄŸaziçi ve BahçeÅŸehir üniversitelerinde birer konferans vermek üzere Türkiye'ye gelen Atalay ile Da Vinci'yi konuÅŸtuk.

'Åžekil deÄŸiÅŸtiren dâhi'
Leonardo da Vinci'ye olan ilginiz nereden kaynaklanıyor?
Da Vinci, 1452'de, yani Ä°stanbul'un fethinden 1 yıl önce dünyaya geliyor. Öksüz bir çocuk deÄŸil ama gayri meÅŸru. Da Vinci doÄŸduÄŸunda annesi 15, babası 24 yaşında. Öyle bir dahi ki insan, bütün bu iÅŸleri tek bir kiÅŸi mi yapmış diye ÅŸaşırıyor. Bu tür insanlar için 'transformative genius' (ÅŸekil deÄŸiÅŸtiren dâhi) tabiri kullanılıyor. Günümüzde maalesef ne bilim adamları sanattan ne de sanatçılar bilimden anlıyor. Onun seviyesine hiçbir zaman ulaşılamadı tabii. Ama bilim adamı ve ressam olarak Da Vinci'yi araÅŸtırırken onun çalışma yöntemleriyle kendiminkiler arasında benzerlikler keÅŸfettim.

"Mona Lisa"nın matematiÄŸi konusuna girince Dan Brown'ın "Da Vinci Åžifresi"nde de deÄŸinilen altın oran gibi kavramlar çıkıyor karşımıza.
Ressamlar çalışırken hiçbir zaman dalları, yaprakları saymaz. Ama Leonardo sayardı; bunun gibi ince ayrıntılarla ilgilenirdi ve doÄŸada olup bitenin nedenini bilmek isterdi. Bilim adamlarına bilimsel teoriyi öÄŸreten de ressamlar oldu. Bir yoruma göre, Mona Lisa'nın yüzü altın dikdörtgenle çevrelenmiÅŸ, vücudu da altın üçgen doÄŸrultusunda resmedilmiÅŸtir. Ayrıca fondaki manzaranın iki tarafı birbirine eÅŸit deÄŸildir. Bu da Mona Lisa'nın bir gözünden diÄŸerine baktığınızda ikisinin de hareket ettiÄŸi izlenimi uyandırır sizde.

Da Vinci'nin Osmanlılarla iliÅŸkisine de deÄŸiniyorsunuz. Sanatçı, II. Bayezid'e mektup yazarak iÅŸ baÅŸvurusunda bulunuyor...
Leonardo, Milano'da bulunduÄŸu dönemde Sforzaların Fransızlara yenilmesi sonucu iÅŸini kaybediyor. 1500'de II. Bayezid'e mektup yazarak padiÅŸahın hizmetinde askeri mühendis olarak savunma surlarını güçlendirmeyi, yeni silahlar tasarlamayı teklif ediyor. Önerilerinin arasında portreler yapmak da var. Kanıtlanamamış bir iddiadır ama II. Bayezid'in babası Fatih Sultan Mehmet'in kendi portresini yaptırmak için Venedikli Gentile Bellini'den önce Leonardo'yu Ä°stanbul'a davet ettiÄŸine de inanılır.
Da Vinci, padiÅŸaha Haliç üzerine köprü ve BoÄŸaziçi'nin iki yakasını birleÅŸtirecek bir dubalı köprü inÅŸa etmeyi tasarladığını yazmış.

Da Vinci'nin tank çizimleri
Da Vinci, dünyanın en ünlü ressamı olmasına karşın önceliÄŸi hep bilime veriyor...
Bu kadar muazzam bir ressam nasıl bu kadar az resim bırakabilir? Ama bunların arasında dünyanın en ünlü tabloları bulunuyor. Da Vinci'nin tasarımlarını incelediÄŸinizde de aÄŸzınız bir karış açık kalıyor.
Galilei'den 100 yıl önce yazdığı elyazmalarında "GüneÅŸ hareket etmez" diyen Da Vinci, uçma aygıtının yanı sıra tank, otomobil, denizaltı ve paraÅŸüt tasarımlarına bile imza attı. Ünlü fizikçi Sir Isaac Newton'ın aynalı teleskopu keÅŸfetmesinden 160 yıl önce, Da Vinci'nin bu teleskopa çok benzer bir çizim yaptığını, sonraları bulunan elyazmalarından öÄŸreniyoruz.
Da Vinci'nin elyazmaları zamanında derli toplu bir halde basılabilmiÅŸ ve bilim adamları bu deÄŸerli belgelerden yararlanabilmiÅŸ olsaydı, 18. yüzyılda ÅŸimdiki teknolojik düzeyimize gelmiÅŸ olabilirdik.

ATALAY KÄ°MDÄ°R?

Ankara'da doÄŸan Prof. Atalay, üniversite öÄŸrenimini ve lisansüstü çalışmalarını Georgetown, Berkeley, Princeton ile Oxford üniversitelerinde tamamladı. Mary Washington Üniversitesi'nde fizik profesörü, Virginia Üniversitesi'nde yarı zamanlı öÄŸretim üyesi olarak çalışan Prof. Atalay, aynı zamanda Princeton'da bulunan Institute for Advance Study'nin üyesi. Resim çalışmaları Buckingham Sarayı, Beyaz Saray ve Smithsonian Enstitüsü'nde sergilenen Prof. Atalay'ın taÅŸbaskı eserleri de bulunuyor. Bu eserler profesörün "Lands of Washington" ile "Oxford and the English Countryside" adlı kitaplarında bir araya getirildi.

8 Ocak 2006

Kaynak: Milliyet