Kelebek Etkisi, bir sistemin baÅŸlangıç verilerindeki ufak deÄŸiÅŸikliklerin, büyük ve öngörülemez sonuçlar doÄŸurabilmesine verilen isimdir. Ä°smi, Edward N. Lorenz'in hava durumuyla verdiÄŸi örnekten geliyor: Amazon Ormanları'nda bir kelebeÄŸin kanat çırpması, Avrupa'da fırtına kopmasına sebep olabilir. Kelebek Etkisi'ni 1963 yılında Edward N. Lorenz bilgisayarıyla hava durumuyla ilgili hesaplar yaparken buldu. Ä°lk hesaplamasında 0,506127 sayısını baÅŸlangıç verisi olarak kullandı. Ä°kinci hesaplamada ise 0,506 sayısını verdi. Ä°ki sayı arasında sadece yaklaşık 1/1000 (binde bir), yani bir kelebeÄŸin kanat çırpmasının yarattığı rüzgarla eÅŸdeÄŸerde fark olmasına raÄŸmen, süreç içinde ikinci hesap birinci hesaba karşın çok farklı neticeler verdi. 

Not: Lorenz'in 1963'te yayınlanan orijinal araÅŸtırması bir martının kanadını çırpmasının, hava durumunu sonsuza dek deÄŸiÅŸtireceÄŸinden bahsetmektedir. Daha sonra verdiÄŸi konferanslarda Lorenz martıyı daha romantik olan kelebek ile deÄŸiÅŸtirdi. Ayrıca binde birlik fark ile kelebeÄŸin kanat çırpmasının yarattığı rüzgarın arasında bilimsel bir iliÅŸkinin olduÄŸundan bahsettiÄŸini zannetmiyorum, bu sebeple eÅŸdeÄŸer kelimesi yukarıdaki paragrafta doÄŸru kullanılmamıştır. AÅŸağıdaki resim, Lorenz diferansiyel denkleminin AB-3 metodu kullanılarak simule edildikten sonra x ve z eksenlerinin birbirine karşı çizilmesi ile elde edilmiÅŸtir. Bu sonuç birçok kiÅŸi tarafından bir kelebeÄŸe benzetilmektedir.

Daha fazla bilgi için Kaos teorisi sayfasını ziyaret ediniz.

Kriptografik içinde kelebek etkisi 

Kriptografik özet fonksiyonları, girdinin boyutundan bağımsız olarak sabit deÄŸerli özetler üretecek ÅŸekilde hazırlanırlar ve veri bütünlüÄŸünün garanti edilmesinde kullanılırlar. Dolayısıyla verinin bir bitinin bile deÄŸiÅŸmesi sonuç deÄŸerin yarısından fazlasının deÄŸiÅŸmesine neden olmalıdır. Bu etkiye kriptografide "avalanche effect" ya da "yığın etkisi" de denir.

Kaynak: Genbilim