Cahit Arf 11 Ekim 1910 tarihinde Selanik'te doÄŸmuÅŸ ve 26 Aralık 1997 yılında da Ä°stanbul'da hayata gözlerini yummuÅŸtur. Bu yazımızda Cahit Arf'ı yakından tanımaya çalışacağız. Cahit ARF (1910-1997) Cahit Arf 1910'da Selanik'te doÄŸduÄŸu zaman bu bölge Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'nun elindeydi. Ancak, Arf iki yaşındayken Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'na karşı Sırbistan, Bulgaristan, Yunanistan ve KaradaÄŸ'ın baÅŸlattığı Balkan Savaşı çıktı. KaradaÄŸ 8 Ekim 1912'de Osmanlı Ä°mparatorluÄŸu'na savaÅŸ açarken, bunu 10 gün sonra diÄŸer Balkan ülkeleri izledi. Balkan ülkeleri bu savaÅŸtan galip çıkınca Yunan ordusu Selanik'i denetim altında aldı. Bu arada Arf'ın ailesi Ä°stanbul'a kaçtı. 

Arf, hatıralarında Ä°stanbul'da dört yaşındayken okula gittiÄŸini anlatır:

Okuldaki diÄŸer öÄŸrencilerle hiç oynamadım, utangaç bir çocuktum. EÄŸitimime BeÅŸiktaÅŸ Sultanisi'nde devam ettim. Bir yangından sonra, BeÅŸiktaÅŸ'ı terkedip bir yerden diÄŸerine taşınmaya baÅŸladık. En sonunda Süleymaniye'de bir ev kiraladık. Buradan Ä°stanbul Sultanisi'ne geçtim. Orada da aynı ÅŸeyler oldu. Ailem okulun dışına çıkmama izin vermiyordu, ancak okul iyi gidiyordu.

1919'da, Arf'ın ailesi yine taşındı, bu sefer gidilen yer Ankara oldu, ancak buradan Ä°stanbul'a kısa bir süre geldikten sonra son taşınacakları yer olan Ä°zmir'e geçtiler. Cahit Arf'ın matematiÄŸe olan ilgisi Ä°zmir'deki okul yıllarında, onu öklid geometrisinden sorular çözmeye teÅŸvik eden bir öÄŸretmeni tarafından körüklendi. 1926'da, Arf'ın babasının, paranın deÄŸerini kaybetmesi nedeniyle biriktirdiÄŸi Fransız frankları nedeniyle Arf'ın Fransa'da okumaya gitmesi daha ucuz bir seçenek haline gelmiÅŸti. Hatıralarında ÅŸöyle yazar:

Ailem beni Fransa'ya, amcamın arkadaÅŸlarıyla yaÅŸamaya gönderdi. Orada St Louis Lisesi'ne kaydoldum, ama fazla Fransızca bilmiyordum. Bütün bildiÄŸim bana okulda öÄŸretilen kadardı. Matematik sınavında en iyi sonucu ben aldım ve bu yüzden üç yıllık liseyi iki yılda bitirdim, buna karşılık babamın gönderecek baÅŸka frankı kalmadığından Türkiye'ye döndüm.

Arf, bir burs vasıtasıyla eÄŸitimine Paris'te devam etti ve École Normale Supérieure'den iki yıl sonunda mezun oldu.

Doktorasını tamamlamaktan ziyade Ä°stanbul'a dönerek okul öÄŸretmenliÄŸini tercih eden Arf, Galatasaray Lisesi'nde 1932 yılında öÄŸretmenlik yaptı.

Fransa'dan bir öÄŸretmenin yerini alacaktım... ve onun iÅŸini yapacaktım. Maaşım 60 Türk lirasıydı, ama yerine geçtiÄŸim kiÅŸiye 600 Türk lirası ödüyorlardı... Bir yıl idealist olarak çalıştım. Bazı öÄŸretmenler benim durumuma üzülüyordu. Benim için "yazık, 60 liraya çalışıyor" diyorlardı. Muhtemelen bu nedenle idealizmimi kaybettim... Bu sırada üniversitelerde reform yapılmış ve bana bir (yardımcı) doçentlik konumu önermiÅŸlerdi. Bunu kabul ettim ve sonra baÅŸarılı olduÄŸumu düÅŸündüm.

Arf Ä°stanbul Üniversitesi Matematik Bölümü'ne katıldı. Ancak kiÅŸisel matematik çalışmalarına devam etmeye karar verdi:

Lisede, kendi kendime hangi geometri problemlerinin cetvelle çözüleceÄŸini, hangilerinin çözülmeyeceÄŸini kendi kendime sorardım. Sonra, Galois teoremini öÄŸrendim ve o zaman almadım... Bu sırada, cebir denklemlerinin veya çözülebilecek Galois cebir denklemlerinin bir listesini hazırlamayı düÅŸünüyordum.  düÅŸündüm. Benim sorunum buydu... Jordan çözülebilecek bütün grupları bulmuÅŸtu ve konu hakkında kalın bir kitap ta yazmıştı. Kitapları okuyamadım. Yine de, bu problemi bir proje olarak düÅŸündüm. Bu yalnızca bir projeydi, onun hakkında hiç birÅŸey yapmadım. Bütün bu fikirlerle kafam meÅŸgulken zaman geçti. Ä°stanbul'da bu projeyle baÅŸa çıkamayacağımı düÅŸündüÄŸümden üniversiteden izin alarak Göttingen'e gittim.

1937'de Götingen'de Helmut Hasse'nin danışmanlığında doktora çalışmasını yaptı, 1938'de diÄŸer sonuçlar içinde, ÅŸu anda Hasse-Arf teoremi olarak bilinen teoremi de bularak çalışmasını tamamladı. Ä°kinci Dünya Savaşı'na doÄŸru giden çok zorlubir dönemden geçerken Göttingen'de çalışmıştı, ancak Hasse ondan bir yıl daha kalmasını ve çalışmasına devam etmesini rica etti. Böylece bugün Arf sabitleri olarak bilinen çalışmalar ortaya çıktı.

Arf, Almanya'dan 1962 yılına kadar çalışacağı Ä°stanbul Üniversitesi'ne geri döndü, 1943'te profesörlüÄŸe, 1955'te ordinaryüs profesörlüÄŸe yükseltildi. Bu süre içinde Maryland Üniversitesi'nde misafir profesör olarak bir yıl geçirdi ve Mainz Akademi'sinin bir üyesi olarak seçilerek onurlandırıldı.

1963'te, Arf Ä°stanbul Robert Koleji'nde öÄŸretmenlik yaptı. 1964-1966 arası, ABD'deki Princeton Ä°leri Çalışmalar Enstitüsü'nde çalıştı. Berkeley'deki Kaliforniya Üniversitesi'nde bir yıl daha geçiren Arf, 1967'de Türkiye'ye dönerek ODTÜ'ye katıldı. 1980'de emekli olan Arf, hayatının geri kalan kısmını Ä°stanbul'da geçirdi.

Arf Türkiye Bilimsel ve Teknik AraÅŸtırma Kurumu TÜBÄ°TAK'ın 1971'deki kurulumunda önemli bir rol üstlendi. KurulduÄŸu tarihten itibaren birçok yıl baÅŸkan olarak hizmet verdi. 1985-1989 yılları arasında Türk Matematik TopluluÄŸu'nun baÅŸkanlığını yaptı.

Arf matematiÄŸe olaÄŸanüstü katkıları nedeniyle pek çok ödül aldı, bunların içinde Ä°nönü ödülü, gayretkeÅŸ çalışmaları nedeniyle verildi. Onursal payeleri arasında Karadeniz Teknik Üniversitesi, OrtadoÄŸu Teknik Üniversitesi ve Ä°stanbul Teknik Üniversitesi'nden aldığı fahri doktora ünvanları mevcuttur.

Arf günümüz matematikçilerinin çoÄŸunun eÄŸitiminde katkısı olan bir kiÅŸi olup yalnızca dersleriyle deÄŸil, konferans ve seminerlerdeki aydınlatıcı tartışmaları nedeniyle de saygıyla anılır. Arf ile yüzyüze görüÅŸme fırsatını bulabilmiÅŸ kimseler matematiÄŸe ve genelde bilime yaptığı ciddi özverisinden çok etkilenmiÅŸtir. Genç matematikçilere yardım etmekte çok istekli olan Arf, onlara çok saÄŸlam önerilerde bulunmuÅŸ ve onları cömertçe yüreklendirmiÅŸtir. Arf'ın matematiÄŸe yaklaşımı M.G. Ikeda tarafından ÅŸöyle tarif edilmiÅŸtir:

Her soruna, kendi fikriyle yaklaşır. Yaklaşımının karakteristik yanı derinliÄŸidir; her zaman sabitleri arar ve var olan teorilerin birleÅŸtirilmesinden çok açık yapıları tercih eder. Yaklaşımını belirlediÄŸi zaman, problemle enerjik bir ÅŸekilde uÄŸraşır ve amacını gerçekleÅŸtirene kadar asla vazgeçmez. Cahit Arf'ın tamamen orijinal ve özenli hesaplamalar içeren çalışmalarını inceleyen biri, Arf'ın nereden ilham aldığını ve en karmaşık hesaplamalara nasıl çözüm bulduÄŸunu mutlaka merak edecektir.

Arf'ın en önemli çalışmaları cebir ve sayılar teorisi alanında olmuÅŸ ve sayılar teorisi (topoloji) alanında pek çok uygulamaları olan Arf sabitlerini bulmuÅŸtur. Arf'ın ilk çalışmaları alanlardaki karesel oluÅŸumlar üzerine olup özellikle karakteristik 2 alanlarla ilgilenmiÅŸtir. Adı yalnızca Arf sabitleriyle baÄŸlantılı olmayıp, sınıf alan teorisi ve Artin'in L fonksiyonları teorisinde önemli bir rol oynayan Hasse-Arf Teoremi ile hatırlanmaktadır. Halka teorisinde, Arf halkaları ismi, ondan sonra verilmiÅŸtir. Buna ilaveten, Arf uygulamalı matematik alanında çalışarak, serbest sınırlarla çevrilmiÅŸ elastik düzlem parçaları üzerine pek çok makale ve bir tane de istatistik mekaniÄŸin küme açılımının cebirsel yapısı üzerine makale yazmıştır. Arf, yanlış amaçlar için yapılan uygulamalı matematiÄŸe bu konu dışı çalışmayı tarif etmiÅŸtir:

Alkış arıyordum. Bu yüzden mühendislerle konuÅŸtum ve onların iÅŸlerini anlamaya çalıştım... Mustafa Ä°nan'a doktorasını yaparken bir problem verilmiÅŸti. Belçika'da bir köprü çökmüÅŸtü, ancak sebebini bilen yoktu. Mustafa, bir malzemeden bu köprünün bir modelini yaptı, üzerine yükler koyarak köprünün nereden çatlamaya baÅŸladığına iliÅŸkin konumları tespit etti. Bu malzemede gerilimlerin nerede arttığını görmek mümkündü. Problemi inceledim... Bu tür profil inÅŸa edecek formülleri verdim... BeÅŸ veya altı adet rapor yazdım, bunların hepsi birbirini tamamladı. Ä°ÅŸte o zaman alkışlandım... ancak alkışlanmak için birÅŸeyler yapmak hoÅŸ deÄŸil.

Arf, 1954'te Richard von Mises'e sunulan Matematik ve mekanik çalışmaları ilgili cildin içinde, Green formülünün genelleÅŸtirilmesi ve bir hiperbolik denklem için Cauchy problemine uygulanması üzerine iisimli bir yayın hazırladı. Arf Ä°stanbul'da 1933'te von Mises ile görüÅŸtü.

Silivri'de, 3-7 Eylül 1990 tarihinde Arf'ın anısına Uluslar arası Cebir ve Sayılar Teorisi sempozyumu düzenlenmiÅŸtir. Ä°stanbul'da 1984'de yapılan Halkalar ve Geometri konferansında, Arf Matematikte geometrik kavramların avantajı isimli bir sunum yapmıştır.

Arf, bir kalp krizi sonucu aramızdan ayrılmış ve Ä°stanbul Üniversitesi'ndeki törenden sonra Ä°stanbul'da topraÄŸa verilmiÅŸtir.

Orijinal makale J. J. O'Connor ve E.F. Robertson tarafından hazırlanmıştır.

Kaynak: Genbilim