header image
Matematik Alimleri arrow Bolzano (1781 - 1848)
Bolzano (1781 - 1848) Yazdır E-Posta

bernhard bolzano

 Bernhard Bolzano, Çekoslovakya'nın Prag kentinde 5 Ekim 1781 günü doÄŸdu. Babası bir Ä°talyan göçmeni ve küçük bir esnaftı. Annesi de, Prag' da madeni eÅŸya ile ilgilenen bir ailenin kızıydı. Bolzano, Prag Üniversitesinde, felsefe, fizik, matematik ve ilahiyat çalıştı. 1807 yılında Prag'da aynı üniversiteye din ve felsefe profesörü olarak atandı. 1816 yılına kadar bu üniversitede baÅŸarılı dersler verdi. 1816 yılında, Hıristiyan kilisesince benimsenen inanç, duygu ve düÅŸünceye ters düÅŸtüÄŸü için, bu inançlarından dolayı suçlandı.

1820 yılında Avusturya hükümeti Bolzano'nun bu yıkıcı ve kendileri için kırıcı olan konuÅŸmalarından dolayı onu ülkeden uzaklaÅŸtırdı. Bolzano, Ä°talyan asıllı bir Çek filozofuydu. Aynı zamanda iyi bir mantıkçı ve çok iyi de bir matematikçiydi. Bolzano, 1820 yılında daha çok akılcılıkla suçlandı. Onun matematiÄŸe dayalı bir felsefesi ve düÅŸüncesi vardı. Bu nedenle Kant'ın idealizmine karşı çıktı.

Kendisi aslında bir Katolik papazıydı. 1805 yılından sonra, Prag Üniversitesinde din felsefesi okuttu. Matematikte, sonsuzluk ve sonsuz küçükler hesabı üzerinde çalıştı. "Sonsuzluk üzerine Paradokslar" adlı kitabı 1851 yılında yayınlandı. Noktasal kümeler üzerine de çalışmaları olmuÅŸtur.


          Bolzano'nun en acıklı yılları, 1819 ile 1825 yılları arasına rastlar. Prag Üniversitesince, tam yedi yıl ders vermemek ve yayın yapmamak üzere cezalandırılır. Bu üniversitece profesörlüÄŸü de elinden alınır. Tüm bu baskılara karşı onun yüksek kafası hiç durmadan çalışmıştır.

Analizde, geometride, mantıkta, felsefede ve din üzerinde çok sayıda yayınını gerçekleÅŸtirmiÅŸtir. Bugün, analizde bildiÄŸimiz ünlü Bolzano-Weierstrass teoremini ilk kez "Fonksiyonlar" adlı kitabında o kullandı. Fakat, teoremin ispatını daha önceki çalışmalarında yaptığını ve kaynak olarakta bu çalışmasını verir. Ancak, sözü edilen bu çalışma ve kaynak bugüne kadar bulunamamıştır.

Çok kullanılan ve kendisinin de çok kullandığı bir teoremin ispatının Bolzano tarafından verilmiÅŸ olması olasılığı çok fazladır. Zaten bu teoreminin ispatı verilmeseydi Bolzano tarafından bu kadar çok kullanılmazdı. Sonraki yıllarda bu teoremin ispatı tam olarak Weierstrass tarafından verilmiÅŸtir. Bu nedenle bu teorem analizde Bolzano - Weierstrass teoremi adıyla bilinir.


          Bolzano'nun temel çalışmaları, sonsuzlar paradoksu üzerinedir. Bolzano'ya yayın yapma yasağı konduÄŸu için, yaÅŸamı sürecinde bu eserlerini ne yazık ki yayınlayamamıştır. "Sonsuzlar Paradoksları" adlı çalışması ancak onun ölümünden iki yıl sonra 1850 yılında basılmıştır. Bu çalışması, sonsuz terimli serilerin birçok özelliÄŸini içerir. DiÄŸer birçok matematikçide olduÄŸu gibi yaÅŸam sürecinde çok hırpalanan, ÅŸanssızlıklar ve baskılarla horlanan Bolzano, 18 Aralık 1848 günü yine Prag'da öldü. Bugün hala, sınırlı ve sonsuz her dizinin en az bir yığılma noktası vardır teoremiyle anılır.


          Bolzano, çalışmalarının birçoÄŸu ile Weierstrass'a benzer. Çalışmalarının birçoÄŸu zaten bu yöndedir. Çok sayıda ilginç ve kullanışlı fonksiyon örnekleri vardır. Bolzano' nun kümeler kuramındaki çalışmaları da Cantor'a benzer.

Matematikteki özlü çalışmaları, sonsuzun paradoksu üzerine yoÄŸunlaşır. Bu buluÅŸlarının tümü ölümünden sonra yayınlanmıştır. Kendisi yayınlandığını görememiÅŸtir. Hiç bir yerde türevlenemeyip salınım yapan, x=0 noktasında sürekli olan fonksiyon örnekleri buldu ve bu fonksiyonların grafiklerini çizdi. Fakat, Bolzano'nun ispatı tam deÄŸildi. Ancak, bu soruya tam ve noksansız yanıtı veren fonksiyonu yine Weierstrass buldu.

<Önceki   Sonraki>
MATEMATİKÇİ PULU
HÄ°PERBOLÄ°K UZAY
FOTO MATEMATÄ°K
C.Sequin Galeri
MATEMATİK AFİŞİ
G.W.Hart galeri
KARÄ°KATÃœR
M.C.Escher galeri
MATEMATÄ°K KÄ°TABI
MATEMATÄ°K FÄ°LMÄ°