header image
Matematik Alimleri arrow d'Alembert (1717 - 1783)
d'Alembert (1717 - 1783) Yazdır E-Posta

jean le rond dalembert

 Jean Le Rond d'Alembert adı, Notre Dame de Paris yöresinde küçük bir kilisenin adı olan Saint-Jean-Le Rond'tan gelmektedir. Chevalier Destouches'in gayri meÅŸru oÄŸlu olan d'Alembert, annesi tarafından gizlice Saint-Jean-Le Rond kilisesinin basamaklarına bırakılmıştı.


          ÇocuÄŸu sabahın erken saatlerinde kilisenin basamakları üstünde mışıl mışıl uyurken, kiliseye gelen papaz buldu. Hava oldukça da karanlıktı. Sabahın soÄŸuÄŸu iliklerine kadar iÅŸlemiÅŸti. Kilise avlusunun kapısını açtı ve yavaÅŸ adımlarla merdivenlere doÄŸru yaklaÅŸtı. Basamakların üzerinde karanlık bir ÅŸey gördü. Köpek veya yabani bir hayvan olabileceÄŸini düÅŸündü ve biraz da korktu.

Biraz daha yaklaşınca karartının hareket etmediÄŸini ve hayvan olmadığını anladı. Kafasından bazı düÅŸünceler bir film ÅŸeridi gibi süratli bir biçimde geçti. Acaba bu ne olabilirdi? Merdivenlere doÄŸru tırmandı ve karartıyı artık iyice seçebiliyordu. Örtünün bir ucunu kaldırdı. Bir de ne görsün, minicik bir yavrucak annesinin sütünü yeni emmiÅŸ gibi mışıl mışıl uyuyordu. Yüzünün açılmasıyla sabahın soÄŸuÄŸu ciÄŸerlerine kadar girdi. Arka arkaya bu temiz havayı burnundan çekti ve bol bol oksijeni teneffüs etti. SoÄŸuk onu biraz rahatsız etti. Hava da iyice aydınlanmıştı.

ÇocuÄŸun yüzü iyice fark edilebiliyordu. YavaÅŸça kucağına aldı ve merdivenlerin basamaklarını dikkatlice çıktı. Cebinden çıkardığı anahtarla kapıyı açtı ve bir eliyle de bebeÄŸi uyandırmamak için tüm gayretlerini harcadı. Kendi odasına girdi. çocuÄŸu masanın üzerine yatırdı. Kilisenin içi de soÄŸuktu. Sobayı yaktı ve odayı ısıttı. Bu tatlı ve güzel bebek uyandığında saat 10'u geçiyordu.


          Belediye ilgilileri, çocuÄŸu fakir bir camcının karısına verdiler. Bu hayırsever, fakir fakat sevgisi ve ÅŸefkati zengin olan kadın da bu küçücük ve kimsesiz yavruya kendi çocuÄŸu gibi baktı ve büyük bir dikkatle onu büyüttü. Daha sonra annesinin ve babasının kim olduÄŸu anlaşıldıysa da bu iyilik sever kadından çocuÄŸu ne almaya ne de istemeye gelen oldu.

Yalnız, Chevalier, o zamanın kanunlarına göre gayri meÅŸru oÄŸlunun eÄŸitim ve öÄŸretim parasını ödemeye mecbur edildi. Kilise de peÅŸini bırakmıyordu. Bu olayı ve bu aileyi d'Alembert büyüyünceye kadar öÄŸrenemedi. Kendi annesi ve babasından daha ileri sevgi ve ÅŸefkatle büyütüldü. Oldukça da sıhhatli ve gürbüzdü.


          D'Alembert'teki matematik dehası uyanmaya baÅŸlayınca, oÄŸlunun oturduÄŸu yeri ve evi bilen öz annesi onu memnuniyetle yanına alacağını ve bakacağını bildirdi. Küçük ve akıllı d'Alembert, "Sen benim üvey annemsin. Camcının karısı benim asıl annemdir" diyerek onun bu önerisini geri çeviriyordu. Onu dünyaya getiren öz annesi ve babası gibi, o da onları unuttu. Bir daha da adlarını andığı görülmedi. Onun annesi ve babası, o fakir camcı ve onun karısıydı.


          D'Alembert ünlü olduÄŸu zaman bu ailesini unutmadı. Kendisine bakan, onların sevgileriyle büyüyen camcının ailesini kendi ailesi olarak kabul ettiÄŸinden, fakir olan bu ailenin rahatlık içinde yaÅŸamalarını saÄŸladı. Bu aile yine kendi küçücük evlerinde kalmayı uygun buldular. D'Alembert'te manevi anne ve babası olan camcı ailesini öz annesi ve öz babası ilan etti. YaÅŸam süreci boyunca da onlarla övündü ve onlara baktı.


          D'Alembert artık bir saray matematikçisi ve ünlü biriydi. Gece ve gündüzlerin uzaması veya kısalması probleminin çözümünü tam olarak d'Alembert verdi. En önemli eseri, parçalı diferansiyel denklemler üzerinedir. Özellikle, titreÅŸen tellere ait buluÅŸu çok önemlidir. Serilerin yakınsaklığına ait d'Alembert ölçütü onundur. Kendi adıyla anılan çok sayıda teoremleri vardır.


          D'Alembert, genç dostu Lagrange'ı güç ve önemli problemleri çözmeye yöneltiyor, olanaklar ölçüsünde ona bir aÄŸabey gibi davranıyordu. Beraber bir arada olduklarında sözlerle ve ayrı olduklarında da mektuplarla, mide rahatsızlıkları olan Lagrange'a önerilerde bulunuyordu. Mekanikte çok önemli buluÅŸları olan Fransız matematikçisi d'Alembert'in, dalga denklemi ve bu problemin kendi adıyla bilinen çözümü ünlüdür.


          D'Alembert'i yaÅŸatan en önemli buluÅŸlarından biri de biraz önce adını andığımız d'Alembert ya da genel matematikte adı çok geçen bölüm ölçütüdür. Sonsuz terimli serilerin yakınsaklığı, yakınsaklık bölgesini ve yakınsaklık yarıçapını bulmak için bundan daha kullanışlı bir formül bulunamamıştır. Yine bu ölçütle, serilerin analitik bölgelerini kolayca bulabiliriz. D'alembert, genel matematiÄŸin kurucularından biri olarak bilinir ve biri olarak kabul edilir.

 

<Önceki   Sonraki>
MATEMATİKÇİ PULU
HÄ°PERBOLÄ°K UZAY
FOTO MATEMATÄ°K
C.Sequin Galeri
MATEMATİK AFİŞİ
G.W.Hart galeri
KARÄ°KATÃœR
M.C.Escher galeri
MATEMATÄ°K KÄ°TABI
MATEMATÄ°K FÄ°LMÄ°