Galois öleceÄŸini anladı. Karnındaki karın zarı iltihaplandı. Bu peritonit meydana çıkmazdan önce henüz aklı başındayken papazın son hizmetlerini kabul etmedi. Acaba babasının cenaze törenini mi hatırlamıştı? Aileden tek haberdar edilen küçük kız kardeÅŸi göz yaÅŸları içinde koÅŸarak yetiÅŸti. Galois, tüm kuvvetini toplayarak onu teselli etti.
          Galois, 31 Mayıs 1832 günü yirmi bir yaşında, sabahın erken saatinde öldü. Güneydeki mezarlığın fakirlerin gömüldüÄŸü çukura gömüldü. Bugün, Evariste Galois'dan hiç bir iÅŸaret ve hiç bir kırık taÅŸ bile kalmamıştır. Onun kalan ve ölmez tek anıtı, hepsi altmış sayfa tutan kendi el yazması olan Galois kuramıdır.
          Galois 28 Mayıs 1832 tarihli, "Tüm cumhuriyetçilere" baÅŸlıklı mektubunda ÅŸunları yazıyor:

          "Ülkem uÄŸruna ölmek olanağını bulamadığım için bana gücenmemelerini dostlarımdan rica ediyorum. Alçak bir aÅŸiftenin ve bunun aldattığı iki kiÅŸinin kurbanı olarak gidiyorum. Hayatım sefil bir dedikodu içinde tükenecek... GerçeÄŸi soÄŸuk kanlılıkla dinleyecek durumda bulunmayanlara bu uÄŸursuz gerçeÄŸi söylediÄŸime piÅŸmanım.

Fakat, ne de olsa doÄŸruyu söyledim. Mezara, yalanlarla lekelenmemiÅŸ bir vicdan, vatansever kanın temiz vicdanını götürüyorum. Allahaısmarladık! Halkın iyiliÄŸi için ne kadar yaÅŸamayı isterdim... Beni öldürenleri affediyorum. Çünkü, iyi niyetli insanlardı."
         

Galois, adı belirtilmeyen dostlara yazdığı baÅŸka bir mektupta ÅŸöyle diyor:
         

"Ä°ki vatansever beni düelloya davet etti. Bunu reddetmek benim için olanaksızdı. Ne sana, ne ona haber vermediÄŸim için özür dilerim. Çünkü, rakiplerim hiç bir vatansevere haber vermemem için benden ÅŸerefim üzerine söz istemiÅŸlerdi. Göreviniz çok basittir. Ä°stemeyerek çarpıştığımı, yani her uzlaÅŸma çaresine baÅŸvurduktan sonra çarpışmaya zorunlu olduÄŸumu ispat ediniz. Yalan söylemek, hatta bu kadar önemsiz bir ÅŸey için yalan söylemek hiç elimden gelir mi, söylersiniz. Kaderim, vatanın adımı öÄŸrenmesi için bana yaÅŸamayı nasip etmediÄŸinden hatıramı koruyunuz. Dostunuz olarak ölüyorum."

                                            

 E. Galois
 
           Galois'nın yazdığı son sözler iÅŸte bunlardır. ÖleceÄŸini anlayan Galois bu gece son arzularını, vasiyetnamesini, ateÅŸler içinde kağıda yazmakla geçirdi. Daha önce kafasında kurduÄŸu büyük konuları aklında kaldığı kadarıyla topluyor ve kağıda döküyordu.

Arasıra yazıyı kesiyor ve kenara birÅŸeyler karalıyordu. "Vakit yok, vakit yok!" Yine çalışmasının devamını kötü bir yazıyla karalamaya koyuluyordu. Bu son ümitsizlik saatleri sırasında, gün aÄŸarmadan önce yazdıkları, daha sonra gelecek matematikçileri, yüzlerce yıl heyecan içinde nefes nefese bırakacaktır. Matematikçileri uzun yıllar üzmüÅŸ olan problemin kesin çözümünü vermiÅŸti. Bir denklem hangi koÅŸullarda çözülebilir?

Sonunda bu da yaptıklarının bir parçasıydı. Bu büyük eserde, Galois gruplar kuramını parlak bir baÅŸarı ile kullanmıştır. Bugün, bu önemli ve oldukça soyut olan kuramın büyük öncüsü ve kurucusu ölmez Galois'dır.

          Çılgınca yazılmış bir mektuptan baÅŸka, Galois, ilmi durumunu yerine getirecek olan ÅŸahısa, Ä°limler Akademisine sunulmak üzere kaleme aldığı bazı yazıları emanet etti. On dört yıl sonra, 1846 yılında Joseph Liouville, bu yazılardan bazılarını "Teorik ve Pratik Matematik Dergisi"nde yayınladı. Kendisi de orijinal ve seçkin bir matematikçi olan Liouville bu yayının giriÅŸinde ÅŸunları yazıyor.

          "Evariste Galois'nın çalışmalarının temel amacı, denklemlerin köklerle çözülebilmesi koÅŸullarıdır. Galois burada, dereceleri birer asal sayı olan denklemlere ayrıntılı bir biçimde uyguladığı genel bir kuramın temellerini atıyor. Daha on altı yaşından beri ve yeteneklerinin M. Richard adında çok iyi bir öÄŸretmen tarafından desteklendiÄŸi Louis le Grand lisesinin sıralarında, Galois bu güç problemle uÄŸraÅŸmıştı." Liouville daha sonra bu çalışmanın Akademiye gönderildiÄŸini ve raportörlerin çalışmanın açık olmadığını belirterek kabul etmediklerini anlatır.

"Aşırı derecede bir kısa yazma hevesi ve oldukça kapalı yazması anlamayı oldukça zorlaÅŸtırmaktadır. Eseri inceledim ve kullandığı yöntemin tümüyle doÄŸru olduÄŸuna inandım. Ufak tefek bazı eksikliklerini tamamladım. Çalışmamın sonucunu görünce de büyük bir zevk duydum" diyordu.

          Galois, son arzularını dostu Auguste Chevalier'e yazdı. "Analizde bazı yeni sonuçlar buldum... Yaptıklarımın doÄŸruluÄŸundan ÅŸüphem yok. Jacobi veya Gauss'tan, bu teoremlerin doÄŸruluÄŸu hakkında deÄŸil de, bu teoremlerin önemleri üstündeki düÅŸüncelerini söylemelerini açıkça rica edersin.

EÄŸer umduÄŸum gibi çıkarsa, bazı kimselerin bu karışık örgüyü kendilerine kullanmaları için sökmeleri kalır. Seni hasretle kucaklarım."

          Zavallı Galois, hala kendisinin anlaşılması için nasıl da çırpınıyordu. Jacobi cömert ve ÅŸerefli bir kimseydi. Ya Gauss ne diyecekti? Daha önce Abel'e ne demiÅŸti? Cauchy veya Labatchewsky hakkında ne söylemeyi unutmuÅŸtu? Bu kadar acı bir derse karşın, Galois hala boÅŸ ümitlere kapılıyordu. Bu ümitleri ancak ölümünden tam on dört yıl geçtikten sonra Liouville tarafından anlaşılacak ve eseri yayınlanacaktı.

          Böylece, dahi bir matematikçi çocuÄŸun acı yaÅŸam öyküsünü ve anlaşılmadan nasıl yok edildiÄŸini gördük. Tüm öÄŸretmenler, anneler ve babalar, karşınızdaki öÄŸrencilerin her zaman bir Galois olabileceÄŸini unutmayınız.