header image
Matematik Alimleri arrow Dedekind (1831 - 1916)
Dedekind (1831 - 1916) Yazdır E-Posta

julius levin ulrich dedekind

 Bir hukuk profesörü olan Julius Levin Ulrich Dedekind'in dört çocuÄŸundan en küçük olan Julius Wilhelm Richard Dedekind, Gauss'un doÄŸduÄŸu yerde, 6 Ekim 1831 günü Brunswich'te doÄŸmuÅŸtur. Richard, yedi yaşından on altı yaşına kadar doÄŸduÄŸu kentin Gymnasium'unda okudu. Erken yaÅŸlarda matematik dehası pek görülmedi. Onun ilk aÅŸkları fizik ve kimya olmuÅŸtur. MatematiÄŸe, ilimlerin hizmetçisi gözüyle bakıyordu. Asıl yolunu bulmakta da gecikmedi. Daha on yedi yaşındayken, fiziÄŸin kullandığı düÅŸüncelerde birçok sakatlıklar keÅŸfetti ve daha az eleÅŸtirilere uÄŸrayan matematiÄŸe döndü. Çünkü, onun attığı her adım saÄŸlam olmalıydı.


          1848 yılında, Gauss'un Caroline Kolejine girmiÅŸtir. Bu kolejde, analitik geometri, ileri cebir, diferansiyel ve integral hesabı ve yüksek mekaniÄŸi öÄŸrendi. 1850 yılında Göttingen Üniversitesine girdiÄŸi zaman, ileri çalışmalar yapabilecek düzeyde ciddi bilgisi vardı. Buradaki öÄŸretmenleri, sayılar kuramı üzerinde pek çok yazısı olan Moritz Abraham Stren (1807-1894), Gauss ve fizikçi Wilhelm Weber oldular. Bu öÄŸretmenlerinden, diferansiyel ve integral hesap, yüksek aritmetik, en küçük kareler yöntemi, yüksek jeodezi ve genel fizik üzerinde saÄŸlam temeller aldı. Buna karşın, burada da çok ÅŸeyler öÄŸrenmediÄŸinden yakınıyordu.

Doktorasını verdikten sonra birçok konuyu öÄŸrenmek için kendi kendine iki yıl çalıştı. Halbuki bu dersler, Berlin'de Jacobi, Steiner ve Dirichlet tarafından parlak bir ÅŸekilde okutuluyordu. Dedekind, 1852 yılında yirmi bir yaşındayken, Euler'in integralleri üzerinde kısa bir tezle Gauss'tan doktorasını ve ünvanını aldı. Tez kısa ve bağımsız gibi görülüyordu ama, sonuç hiçte öyle deÄŸildi. Onun ne olduÄŸunu, ileride neler getireceÄŸini, Gauss'un görüp görmediÄŸini kesin olarak bilemiyoruz. GörmüÅŸ olacağı umulabilir.


          Dedekind, 1854 yılında Göttingen'e yardımcı doçent olarak tayin edildi. Bu görevde dört yıl kaldı. Gauss, 1855 yılında ölünce Dirichlet Berlin'den Göttingen'e taşındı. Dedekind, Dirichlet'in önemli derslerini üç yıl izledi. Dirichlet'in sayılar kuramına ait eserine kendi cebirsel sayılar kuramını da on birinci bölüm olarak katarak bastırdı.

Bu sırada mesleÄŸine yeni baÅŸlayan Riemann'la dost oldu. Dedekind'in dersleri genel olarak hafifti. Yalnız iki öÄŸrencisine 1857 ile 1858 yıllarında Galois denklemleri kuramı dersini verdi. Bu, Galois kuramının bir üniversitede resmi bir ders olarak veriliÅŸi ve öÄŸrenciler tarafından ilk kez alınışıdır. Cebir ve aritmetikte, grup kavramının temel önemini ilk kavrayanlardan biri Dedekind'tir.


          Dedekind, yirmi altı yaşındayken, Zürih PolitekniÄŸi'ne 1857 yılında profesör olarak atandı. BeÅŸ yıl burada kaldıktan sonra, 1862 yılında Brunswick'e dönerek teknik okula profesör oldu. Ä°ÅŸte, burada tam elli yıl gibi uzun bir süre profesörlük yaptı. Kummer gibi Dedekind de çok uzun süre yaÅŸamış ve ölümünden pek az bir zaman öncesine kadar da matematikle uÄŸraÅŸmıştır. 12 Åžubat 1916 günü öldüÄŸünde, bir nesilden beri, bir matematik klasiÄŸi olmuÅŸ bulunuyordu.

Dedekind'in dostu ve bazı eserlerinde onun izinden giden Edmund Landau, 1917 yılında onun anısına yapılan ölüm yıl dönümünde ÅŸöyle diyordu. "Richard Dedekind, yalnız büyük bir matematikçi deÄŸil, eski ve yeni tüm matematik tarihinin tam anlamıyla büyük olanlardan biri, büyük çağın son kahramanı, Gauss'un son öÄŸrencisiydi. O da kırk yıldan beri klasik olmuÅŸtur. Onun eserlerinden yalnız biz deÄŸil, bizim öÄŸretmenlerimiz ve öÄŸretmenlerimizin öÄŸretmenleri de çok ÅŸey öÄŸrenmiÅŸlerdir."


          Dedekind, ölümü olan 1916 yılına kadar fikir tazeliÄŸini ve vücut saÄŸlamlığını korumuÅŸtur. Hiç evlenmemiÅŸtir. Romancı olarak tanınan kız kardeÅŸi Julie'nin 1914 yılında ölümüne kadar onunla oturmuÅŸtur. Öteki kız kardeÅŸi Matilda 1860 yılında öldü. Erkek kardeÅŸi tanınmış bir hukukçu olmuÅŸtu.

YaÅŸamının tüm çerçevesi hemen hemen bu kadarıyla biliniyor. Halbuki, onun irrasyonel sayıları kuruÅŸunu, Dedekind kesimleri olarak tüm öÄŸrenciler bilirler. Ölümünden önce de o kahramanlaÅŸmıştı. Ölümünden on iki yıl önce, 4 Eylül 1899 günü öldüÄŸünü yazmışlardı. Kendi anı defterine, o günü çok sıhhatli, saÄŸlıklı ve yemekte Halle'li dostu Georg Cantor'la beraber geçirdiÄŸini ve çok güzel ilmi bir konuda konuÅŸarak yemek yediklerini yazıyordu.


          Dedekind'in çalışmaları genel olarak sayılar kuramı üzerine geçmiÅŸtir. En önemlilerinden biri irrasyonel sayılarla olan Dedekind kesimidir. 1872 yılında "Süreklilik ve Ä°rrasyonel Sayılar" adlı eseri basıldı. Kesim kavramı kısaca ÅŸudur. Bu kesim, rasyonel sayıları iki kümeye ayırır. Buna göre, birinci kümedeki tüm sayılar ikinci kümedeki sayılardan küçüktür. EÄŸer böyle bir kesim rasyonel bir sayıya karşılık gelmiyorsa, bu kesim bir irrasyonel sayı tanımlar. Bu kesime de karşı çıkıldığını hemen belirtelim. 12 Åžubat 1916 yılında öldü.

 

<Önceki   Sonraki>
MATEMATİKÇİ PULU
HÄ°PERBOLÄ°K UZAY
FOTO MATEMATÄ°K
C.Sequin Galeri
MATEMATİK AFİŞİ
G.W.Hart galeri
KARÄ°KATÃœR
M.C.Escher galeri
MATEMATÄ°K KÄ°TABI
MATEMATÄ°K FÄ°LMÄ°